LICHTGLIMPJES
OVER BERRETTY
buiten Indonesië was een onmiddellijk
succes. Niet alleen in het kamp. Ik weet
niet hoe de buitenwereld van het be
staan op de hoogte kwam, maar zeer
kort na de eerste verschijning op of
omstreeks 17 augustus kwamen er hele
volksstammen om een exemplaar vra
gen, boden terugkerende zakenlieden
stencilpapier en ander noodzakelijk ma
teriaal aan en ontwikkelde zich een
bloeiend bedrijf. De Rapwi benoemde
Gleichman en zijn medewerkers tot
kampwerkers 1e klas! Drommen ver
drongen zich 's morgens voor het kamp
om een exemplaar te verkrijgen want
distributie door bezorgers was er nog
niet bij! Het kostte - natuurlijk - niets,
maar gaven ter aanvulling van de snel
slinkende voorraden papier, inkt enz.
waren natuurlijk zeer welkom.
Zodra de Britse bezettingstroepen in
Batavia arriveerden kregen wij het ver
zoek een Engelse editie te maken voor
de troepen die in het kamp werden on
dergebracht. Een tweede stencilmachi
ne stonden de Britten ons af en van
die tijd af was ook de papiervoorzie
ning verzekerd.
Behalve dat wij zo nu en dan gehinderd
werden door een salvo uit een voorbij
rijdende tram scheen niets het voort
bestaan van het nieuws-pamflet meer in
de weg te staan. Toen kwam de aankon
diging van de uitgifte van een "echte"
krant, die niet, als het stenciltje on
a shoestring zou worden gedreven,
maar die door het gouvernement zou
worden gefinancierd en die bovendien
in druk zou verschijnen en aldus in ie
der geval aan beter tijden zou doen
denken.
Moesten wij met onze Bode doorgaan,
of de uitgave staken, nu er op min of
meer vooroorlogse wijze publiciteit zou
gaan worden bedtreven?
Op 23 oktober 1945 verscheen het eer
ste nummer van Het Dagblad. Een ech
te krant, zij het niet op commerciële
basis. Geen advertenties. Alles gratis
(net als de Bode), maar wel behoorlijk
georganiseerd: de staf kreeg salaris.
Hoofdredacteur was W. Belonje, wei-
befaamd indisch journalist; jarenlang
hoofdredacteur van de Indische Crt. te
Soerabaya. Onze vanouds bekende
drukkerij Kolff verzorgde de druk; de
Britten hadden het gebouw en de in
stallaties bezet; in de gebouwen van de
vooroorlogse kranten zetelden republi
keinse publicaties.
In het in de aanvang aangeduide vierde
deel van de Officiële Bescheiden, die
mij inspireerden tot deze notities vond
ik tot nu toe niet gepubliceerd materi
aal dat betrekking heeft op de periode,
waarin Belonje als leider van Het Dag
blad optrad tot zijn ongevraagd ontslag
als zodanig. Hij vertrok de 6e mei 1946,
een verbitterd man. Daarover meer in
een volgende "Herinnering". Men zal
eruit kunnen leren welk een onmogelij
ke toestand, welke spanningen er ont
staan wanneer de overheid zijn geld
steekt in een krant en hoe de beste
bedoelingen van bekwame journalisten
schipbreuk kunnen lijden, wanneer zij
zich wagen aan de leiding van een
regeringskrant. Ik ben niet zo bang dat
De villa Isola, van Berretty, gelegen aan de
Lembangweg even buiten Bandung.
Het was in 1926 in Den Haag, dat Ber
retty, als vriend van mijn a.s. schoon
vader (destijds Lid van de Raad van
Indië) ons beiden, brave verloofden,
uitnodigde voor 'n vrolijke avond.
Ik trok m'n mooiste rose japon aan, en
bij m'n lichtgrijze winterjas (roos op de
revers) had ik 'n knalrood hoedje uitge
kozen.
In Hotel des Indes aangekomen, was
daar "thé dansant", en toen ik m'n
hoedje gelijk met m'n jas aan de ves
tiaire wou afgeven, hoorde ik tot m'n
verbazing, dat het verboden was zon
der hoed in de zaal te verschijnen! Nog
roder dan m'n hoofddeksel, dat hele
maal niet paste bij m'n rose jurk, zette
ik me met m'n twee cavaliers aan 'n
tafeltje, waar Berretty 'n geanimeerd
gesprek begon met m'n verloofde,
'n Mooie jonge man maakte 'n buiging
voor me, en Berretty zei: "Wil je dan
sen?" Waar ik vurig op inging. De man
danste als 'n engel, en liet me de on
waarschijnlijkste passen maken, zó
goed leidde hij. Ik fluisterde (met m'n
romantisch bakvisjeshart) "Bent U van
adel?" "Neen," antwoordde hij bits, "ik
ben professional, in dienst van het ho
tel."
Ik wist niet eens, dat dat beroep be
stond!
Daarna togen we naar "Central", en
Berretty zei: "Nu mag dit keine meisje
alles uitzoeken, wat ze maar wil!"
Waarop ik opsomde: "Slagroomtaart
met vlammende rum, en middenin aard
beienijs. En dan iemand, die zigeuner-
muziek op de viool speelt voor mij
alleen."
Toen we aan de champagne gekomen
waren, zei Berretty, me 'n klein stokje
tonende: "Als je dit in je glas rond
draait, gaat alle alcohol in 't stokje
zitten, en dan kun je 't drinken als
limonade."
Zodoende dronk ik wel 5 glazen ach
tereen! Maar wat 't ergste was: ik ging
de waarheid spreken! Ik zei o.a.
de steun die de nederlandse regering
aan een aantal bladen gaat verlenen of
al heeft verleend aanstonds tot con
flicten zal leiden. Maar jaeen ge
zond idee vind ik het toch niet.
JHR.
"Schaamt U zich niet, Mijnheer Ber
retty, om drie maal te trouwen!"
Waarop hij: "Ik heb jou toch niets ge
daan, kindje! Bovendien, je hebt net 'n
gezicht, om later je man te bedriegen!"
Drie jaar later zagen we hem terug in
Batavia, waar op het Persbureau Aneta,
door hem opgericht, het eerste tele
foongesprek plaatsvond met Neder
land.
Uitgenodigd met m'n man en schoon
ouders, mocht ik zelfs ook mee telefo
neren naar m'n schoonzusje in Leiden,
die daar Rechten studeerde. Onze
stemmen waren opgenomen op 'n klein
gramofoonplaatje, dat we cadeau kre
gen als souvenir aan die gedenkwaar
dige dag.
Eens waren we uitgenodigd op zijn
kasteel "Isola Bella", boven Bandoeng.
Zenuwachtig van opwinding kwamen
we veel te vroeg per taxi. In zicht van
het moderne paleisje lieten we de taxi
op de weg wachten, het horloge in de
hand!
Aan tafel uitgenodigd kwam ik te zitten
tussen De Keizer (van De Locomotief)
en Smirnoff, de veteraan der vliegers,
door ieder "De Turk" genoemd. De
laatste vertrouwde me toe: "Weet u,
dat ik doodsbang ben in 'n auto? Je
kunt niet naar boven of naar beneden
uitwijken!"
Na het diner leunde ik toevallig met
Berretty uit 't raam en zei: "Wat moet
U gelukkig zijn met zo'n prachtig uit
zicht!" "Gelukkig?" zuchtte hij, "ik heb
de meeste tijd zin om uit dit raam te
springen! Mijn vrouw is haast nooit
hier! 't Meest geniet ik nog van m'n
kinderen, als ze hier logeren."
Als tegenwicht opperde ik: "met zo'n
mooi kasteel heeft U geen reclame
meer nodig!" Waarop hij "Diogenes
woonde in 'n ton. En dit kostte ettelijke
tonnen!"
In de groen marmeren bar, met ge
beeldhouwde zeemeerminnen, gingen
we nog wat drinken. Hij toonde ons
daarna de muziekzaal met een witge
schilderde vleugel, en op .het deksel
glazen danseresjes uit Venetië.
In de muur was 'n uitklapbaar filmdoek,
waarop hij filmpjes vertoonde uit 'n
toestel, eveneens verborgen in de muur
daartegenover.
leder tafeltje had beneden het blad 'n
telefoon, om drankjes te bestellen.
Wat 'n duizelingwekkende avond voor
twee eenvoudige jonge mensjes uit 'n
suikerplantage, zonder auto of radio,
die de zondagen doorbrachten met
zwemmen, en de tijdschriften-trommel
doorkijken in de tuin onder 't eten van
grote kroepoek-oedang, en 't drinken
van rozenstroop met selassie.
Het laatste bericht over Berretty was,
dat hij met "De Uiver" in de woestijn
gevallen was. En het schijnt dat hij
daar nog steeds begraven ligt, eenzaam
in zijn grootheid, zoals hij dat in zijn
leven was.
Louise B.
15
