Herinneringen aan ons
voormalig Nederlands Oost-lndië
NA DE WERELDBRAND 1945- 1950 (III)
If your heart and nerves and sinew
Have served their turn long after they are gone
And then go on till there is nothing in you
Except the will which says to you: go on
In vergeelde papieren trof ik deze onvergetelijke regels aan van een mij, helaas
onbekende dichter, die voor mij pastoraal-treffend de stimulerende krachten in
de mens in deze eeuwige, en ónze problemenwereld weergeven.
In Paré-Paré kregen wij van de Jap. zo maar "goede voeding": volop rijst en
varkensvlees (erg vet!). Het was echter niet verstandig om zich daaraan te
goed te doen, hoe verleidelijk dat ook was. Het was alles véél te zwaar ver
teerbaar na al die "magere" jaren.
Wij waren weer vrij
Het transport van de zieken kreeg uiteraard voorrang en successievelijk volgden
wij allen Makasser-waarts. Met dr De Moor 1), De Ceuninck van Capelle c.s.
werd ik ondergebracht in het destijds grootste en mooiste hotel in Oost-lndonesië
het "Empress". Ruibing nam zijn intrek bij dr. Julius aan de Klapperlaan. Ik wil
Ruibing hier danken voor zijn door mij zeer gewaardeerde "geheugensteuntjes"
bij het memoreren van de in de jaren 1941-1945 gezamenlijk doorgemaakte
ellende I
Na oorlogse ervaringen in Makasser
Persoonlijk heb ik nochtans in deze
wat gedèsorganiseerde hoofdplaats -
het militaire commando berustte eerst
nog in Morotai, hoofdkwartier (Engels/
Australisch), met aan Nederlandse zij
de de Chief-Conica kolonel C. C. de
Rooy - mijn eerste na-oorlogse teleur
stellingen ondergaan.
Tijdens een maaltijd in het Empress-
hotel" kregen wij groente uit blik (wor
teltjes, doperwten e.d.), wat aardappe
len en een bijgerecht (ei-struif uit blik,
die ik overigens nog lang daarna, met
genoegen heb geconsumeerd) vanzelf
sprekend wat simpel, maar dat KON
immers nog niet anders zo direct
na de capitulatie en een invasie van
al die ex-geinterneerden uit heel
Oost-lndonesië, de nog niet gerepa
trieerde geallieerden en Japanners,
voorts een overvol hospitaal. Het was
bovendien zéér raadzaam en verstan
dig matigheid te betrachten in voeding
en drank; wij waren zeker nog niet
gewend aan normale voeding. Desal
niettemin ontzag een tafelgenoot zich
niet om een onhebbelijk-critische op
merking te maken over die eerste na
oorlogse en in feite zéér acceptabele
maaltijd, die wij weer in vrijheid ge
noten. Hem is toen wel héél duidelijk
te verstaan gegeven, dat hij nog maar
"gisteren" inferieure rijst-met-niks te
eten had gekregen, naar déze maaltijd
op handen en voeten gekropen zou zijn
na driemaal "kéré" en dat het passend
zou zijn om verder en direct z'n smoel
te houden
De tweede teleurstelling was, dat men,
terwijl men zich - voor zover dat phy-
siek nog mogelijk was - direct weer
beschikbaar wilde stellen om ingescha
keld te worden in het proces van de
wederopbouw, verstoken bleef van be
hoorlijk transport en Japanners - som
migen met een "smile" - in auto's re
den en zich zeker niet gedroegen als
"verslagenen". Toen enkelen onzer dat
niet namen en persoonlijk die rijdende
Japanners "verzochten" uit- cq. af te
stappen, kreeg men daarvoor een be
merking
Een bevrijdingsfeest hebben wij, al
thans ik, nooit meegemaakt. Ik memo
reer dit even, niet omdat dat zo be
langrijk is, maar het was wel zó dat
men toch wel echt gelukkig was, hoe
dan ook - met de kleding vlotte het ook
niet zo goed, overigens wel logisch en
wél vele maten te groot! - dat de inter
nering voorbij was. Voor velen was de
volkomen onbekendheid met het lot
van vrouwen en kinderen bepaald ook
geen reden tot halleluja. Het "Rode
Kruis" en het "Kantoor Displaced
Persons" (K.D.P.) konden ook nog
lang niet zo informatief werken als men
zo graag hoopte.
Het was louter toeval, dat ik mijn broer,
die de Japanse bezetting en ellende op
Celebes (Kendari) o.m. en Ambon had
meegemaakt - typerende Nipponse wis
selwerking: wij destijds wég van Am-
bon, andere krijgsgevangenen daar
heen - in het hospitaal van Makasser
terugzag, zeer verheugd over dit on
verwacht weerzien.
Met vliegtuigen is getracht, aanvanke
lijk door "droppings", extra voeding
enz. aan te voeren en alles wat bruik
baar materiaal was voor het vervaar
digen van kleding (dekens en parachu
tes-stof was vooral zéér gewild) werd
benut, vooral voor de vrouwen en kin
deren: velen onzer hebben aan hen
voorrang gegeven.
Dat eens een "Mitchell" tegen een
heuvelrug bij Makasser te pletter sloeg
was tragisch en een grote tegenvaller
in de voorzieningen voor ons, in alle
opzichten een vreselijke, zeer betreur
de "total loss"
Zoals reeds gezegd: velen waren on
middellijk bereid om zich in te zetten
voor de wederopbouw van ons geliefd
N.O.I. en zij hebben dat ook metter
daad gedaan. Ik zal nu verder wel iets
meer persoonlijk dit relaas continueren,
maar wil toch wel nadrukkelijk voorop
stellen, dat mijn naaste en gezagsge
trouwe medewerkers daarbij een vóor-
grond-positie innemen
Kort verblijf in Morotai en Balikpapan
Het was aanvankelijk de bedoeling, dat
ik het politie-commando in Ambon, i.e.
de Molukken, zou aanvaarden, omdat
dat voor de hevp. Veringa om physieke
redenen onmogelijk was.
Voor mij werd dit echter niet gereali
seerd. Wel werd ik, op 29 september
1945, met vele anderen, ook van B.B.-
zijde en met 1 hoofdinspecteur van
politie, 10 inspecteurs van politie en
een commies voor de politie (met vrou
wen en kinderen) met een torpedojager
van Makasser naar Balikpapan overge
bracht en daarvandaan per "Mitchell"
-transportvliegtuig naar Morotai gevlo
gen. Dat was nog een hele bedoening,
want was het al krap-aan in de torpedo
jager, in de "plane" - alleen ingericht
voor troepen-transporten en parachu
tisten - moesten wij óf ons vasthouden
aan de neerhangende touwen óf op de
bodem van het vliegtuig een plaatsje
vinden. Maar wie zeurde daar nog
over
In Morotai meldde ik mij bij generaal
Blarney en de Chief Conica kolonel
De Rooy, en daar hoorde ik dat mijn
bestemming moest zijn Zuid-Borneo,
met standplaats en korpscommando
Bandjarmasin, hoewel bekend was, dat
MOESSON
ANAK KOMPENIE
Weer verkrijgbaar bij Boekhandel Tong
Tong, f 9,90 f 1,30 porto.
16
