Het Wapen der Militaire Luchtvaart Knil
EEN ROEMRUCHT WAPEN CO
in T.T. 14e jaargang nr. 10 van 1-12-1969 is een artikel gewijd aan één van
de dappersten uit de oorlogstijd. In het naschrift vraagt Tjalie om meer getuige
nissen van moed, volharding en opofferingsgezindheid voor een zaak van Eer,
van Recht en van Plicht. Opdat wij hen niet vergeten.
Welnu, het volgende historisch verhaal kan worden aangemerkt al één van de
meest gedurfde ontsnappingspogingen uit de tijd vlak voor de capitulatie in
1942. Het staat in de geschiedenis van de Militaire Luchtvaart bekend onder de
titel:
De laatste vlucht van de Glenn Martin M-585
Bij de invasie van Java in 1942 was de
3e Afdeling Glenn Martin bommenwer
pers van de llle Groep reeds uitge
dund tot, negen crews en vier vlieg
tuigen, waarvan slechts één operatio
neel kon worden ingezet. Tijdens één
van de bombardementen op Andir is
deze ook vernietigd. Over bleven drie
niet gevechtsklare vliegtuigen.
Op vrijdag 6 maart gaf de comman
dant van de 3e Afdeling de 1e Luite
nant vlieger waarnemer A. B. Wolff
de opdracht de niet gevechtsklare
vliegtuigen over te vliegen naar Tasik-
malaja, zulks op bevel van het HKML.
Deze opdracht deed hij zeer tegen zijn
zin omdat hij wist dat de drie bws op
Tasikmalaja zouden opvallen en der
halve zouden worden vernietigd door
de Japanners. Deze patrouille - de
"patrouille van Erkel", genoemd naar
de patr. leider de 2e Lt. van Erkel -
kreeg tevens de opdracht om in geval
Bandoeng zou vallen, te trachten met
de drie vliegtuigen naar Australië uit
te wijken. Maar op zaterdagmorgen 7
maart belde van Erkel vanuit Tasik
malaja zijn commandant op Andir op
dat ook deze drie vliegtuigen op Tasik
door een bombardement waren ver
nietigd. Van Erkel moest toen over de
weg naar Bandoeng terugkomen.
Om circa 10.00 uur diezelfde ochtend
kreeg Wolff de opdracht van de Kolo
nel Kengen op het HKML om te pro
beren met de drie "resterende"
Glenn's - Kengen wist niet dat deze
reeds vernietigd waren op Tasikmala
ja - te starten voor Australië met en
kele belangrijke passagiers die in op
dracht van de Legercommandant
moesten uitwijken. Kengen kreeg toen
van Wolff te horen dat dit nu niet meer
mogelijk was.
Echter, om 14.00 uur dezelfde dag
deelde de hoofdmonteur van de af
deling Wolff mede, dat op Andir in de
hangar van de Technische Dienst een
Glenn Martin stond, waari.n juist nieu
we motoren waren ingebouwd. Het
toestel zelf was vrij ernstig bescha
digd vanwege de beschietingen, maar
de motoren zagen er goed uit. De
actie-radius van de Glenn Martin bom
menwerper was echter onvoldoende
voor een rechtstreekse tocht over de
Indische Oceaan van Bandung naar
Australië (bedenk dat de strijd al ge
staakt was en de overgave een kwes
tie van uren was). De afstand Ban
doeng - Broome Australië zou volgens
berekeningen acht uur vliegen vergen.
Er moest dus geïmproviseerd worden.
Er moest extra benzine worden mee
genomen. Dit kon alleen maar worden
meegenomen in een z.g. "bombay-
tank", een tank die in de bommen-
ruimte van het vliegtuig kan worden
geplaatst. De enige tank die de ML
toen nog bezat op Andir werd naar
De gezagvoerder van de Glenn Martin
M-585, de toenmalige 1e It. ML/KNIL, A. B.
Wolff. Op de foto bekleedt hij de rang van
Generaal Majoor der Kon. Luchtmacht in
Nederland in de functie van Commandant
van het Commando Luchtverdediging in
Zeist. Kort daarop werd hij Bevelhebber
der Kon. Luchtstrijdkrachten in de rang
van Luitenant Generaal.
het veld gebracht, maar ophanging en
toevoerleidingen ontbraken. Deze
moesten dus ergens vandaan worden
gescharreld. Uit wrakken en vernietig
de Brewster-Buffalo jachtvliegtuigen,
waarvan er genoeg op Andir in het
rond lagen, werd gesloopt en de ge
hele technische dienst hielp mee dit
vliegtuig zo snel mogelijk en zo goed
mogelijk vliegklaar te maken. Allen
wisten dat de situatie zeer kritiek was
en de opdracht tot overgave elk ogen
blik kon worden verwacht.
Kolonel Kengen op het HKML werd
door Wolff ingelicht dat te midder
nacht het vliegtuig startklaar zou
zijn. Kengen gaf toestemming een
poging tot ontsnapping te wagen. I.v.
m. de aanstaande overgave van het
Javaleger gelastte hij vóór 18.00 uur te
starten. Behalve de crew zouden mee
gaan de Kapt. Reinderhoff (slag bij
Tarakan), de Kapt. Spoor en de Lt.
Kol. Droog. Allen in opdracht van de
CLG. De crew zou uit vrijwilligers be
staan. Wolff heeft om vrijwilligers ge
vraagd, maar de meesten vonden dit
plan waanzinnig, aangezien zelfs met
een volle bombay-tank een actieradius
van 7 uur vliegen werd verkregen en
derhalve het plan één uur te kort
kwam voor een veilige oversteek. Een
zekere landing op zee, ofschoon vrij
willig gemaakt, was geen aantrekke
lijk vooruitzicht, maar Wolff verkoos
deze kans op behoud boven definitie
ve gevangenschap op Java. Velen za
gen af van deze ontsnappingsmoge
lijkheid toen zij kennis namen van de
hachelijke calculaties zonder te be
seffen dat het lot dat zij aangeboden
kregen het winnende lot was. Uitein
delijk gaven zich vrijwillig op als crew
lid: de 2e Lt van Erkel (2e vlieger),
sgt. Pilger (monteur) en de sgt. Tim
mermans (telegrafist), terwijl vrijwillig
meegingen als passagier de 1e Lt.
Wnr. van Loggem en de Sgt Wnr.
Paalman tesamen met Spoor, Reinder
hoff en Droog.
Van Erkel ging op kaarten uit, doch
deze waren nergens meer te krijgen
- de archieven waren reeds verbrand.
Wel kreeg hij informaties betreffende
koers en te verwachten winden van
de KNILM, terwijl Wolff slechts een
blad "Australië" uit een Bos-atlas kon
bemachtigen. Om 19.00 uur hielden
van Erkel en Wolff een laatste be
spreking. Daarna ging van Erkel met
aspirine naar bed en Wolff zou door
gaan met verdere voorbereidingen en
detail regeling. Van Erkel zou de
nachtstart doen en het eerste gedeel
te van het traject vliegen. Droog en
Spoor konden ook naar huis gaan om
te rusten om straks om 24.00 uur te
vertrekken. Reinderhoff zou pas op 't
laatste ogenblik aan boord worden ge
nomen omdat niemand mocht weten
dat hij uit Java zou worden gesmok
keld. Hij stond bovenaan op de lijst
van de Japanners.
Na een heleboel geharrewar en span
nende momenten - immers de Japan
ners stonden vlak voor Andir - was
om 00.30 uur op zondag 8 maart 1942
de M-585 gereed en werd zij met ver
enigde krachten in de pikdonkere
nacht naar buiten gerold, nadat Wolff
alle monteurs die aan dit werk hadden
meegedaan had bedankt. Van de pas
sagiers waren aanwezig Reinderhoff,
Spoor, van Loggem en Paalman. O-
verste Droog was niet meer komen
opdagen.
Een humoristische noot. Bij het "neu
zen tellen" ontbrak plotseling Spoor
Tevoren stond hij te mopperen dat hij
voor het eerst in zijn leven sinds een
paar weken een nieuwe auto bezat,
die hij nu aan de Jap moest laten.
Plotseling was hij in de duisternis ver
dwenen en nog wel op het moment
van instijgen. Na enig wachten op dit
raadselachtig gedrag werd door Wolff
besloten toch maar zonder Spoor te
vertrekken. Mevr. Wolff was meege
komen naar het veld om tot het laatst
bij haar man te zijn. Zij was er van
overtuigd dat zij hem nooit meer zou
terug zien. Toen Spoor weg bleef en
er dus een plaatsje over bleef werd
(lees verder volgende pagina)
8
