Zomaar een Terugblik
VAMU NEDERLAND
zoutarme ketjap
speciaal voor hogebloeddruk-patiënten
nu ook verkrijgbaar
via uw VAMU-winkelier
De laatste dagen van Tjilatjap onder de Nederlandse driekleur.
(SLOT)
Om een beeld te geven van de vernietiging van koopvaardij-schepen vermelden
we hieronder de lotgevallen van enkele van hen.
De "Siantar" van de Rotterdamse Lloyd, die op 400 mijl uit de kust op nadere
orders wachtte, werd op 3 maart door een vijandelijke onderzeeër opgemerkt
en in de grond geboord. De schipbreukelingen werden na een dag rondzwerven
in de reddingsboten door een Nederlands schip opgemerkt en in Australië aan
land gezet.
De "Zaandam" van de Holland-Ame-
rika-Lijn, die Tjilatjap ook eind februari
verlaten had, kreeg per radio opdracht
naar Tjilatjap terug te keren om eva
cués op te nemen. De Jappen waren
toen reeds op Java geland en te Tji
latjap heerste een verwarde en cha
otische toestand. Na aankomst te Tji
latjap inviteerde Gezagvoerder Starfi-
perius Havenmeester Fray om met zijn
vrouw en dochter, die te Bandoeng
verbleven, mee te gaan naar Australië
c.q Amerika. Natuurlijk moest haven
meester Fray dit aanbod afslaan. De
toestand in Ned. Indië was weliswaar
onhoudbaar, doch Fray was afterall
gemilitariseerd en kon dus zijn post
niet verlaten. De "Zaandam" werd in
tussen overstroomd door Engelse en
Amerikaanse soldaten, Nederlandse
vliegers met hun familieleden, perso
neel van consulaten en diverse Ne
derlandse burgers. Eerst na het ver
trek bleek, dat het aantal opvarenden
921 bedroeg. Het schip werd naar bui
ten geloodst door loods Droste, ter
wijl ook nog meeging een onderhaven
meester van Raalte voor controle van
de nachtverlichting. Buiten de mijnen
velden gekomen was het zodanig dik
van de regen, dat de loodsboot werd
gemist. Omdat Gezagvoerder Stam-
perius het te riskant vond om buiten
op de loodsboot te wachten en er ook
geen onderzoekingsvaartuig te be
speuren was, vervolgde de 'Zaandam'
met loods Droste en onderhavenmees
ter van Raalte, de reis Het schip had
geluk; het arriveerde 6 maart te Fre-
mantle.
Het m.s. "Modjokerto'' van de Rotter
damse Lloyd werd na het verlaten van
Tjilatjap op 1 maart door een vijande
lijk vliegtuig waargenomen. Even later
verscheen een oorlogsbodem aan de
kim. Toen was het gauw gedaan met
de "Modjokerto". Op 12° 40' Z. br. en
106° 40' O.L. is het schip met man en
muis vergaan.
Op 28 februari vertrok de "Poelau
Bras", het schip, dat in het boek
"Vaarwel tot betere tijden" door J. C.
Bijkerk vereenzelvigd wordt met een
van de grootste drama's van Indië's
korte strijd tegen Japan. Met 'n 91 kop
pen tellende bemanning wist dit schip
door de blokkade heen te breken en
toen men ongeveer 500 mijl bezuiden
Tjilatjap was gekomen waren allen aan
boord verheugd de dans te zijn ont
sprongen. Op 2 maart 1942 kwam een
telegram, bevattende de order van de
Commandant Zeemacht om naar Tji
latjap terug te keren. Wederom had
het m.s. "Poelau Bras" geluk. Het
schip kwam goed door de blokkade
en kwam op 3 maart 1942 voor de
haven te liggen. Toen Gezagvoerder
P. G. Crietée op het punt stond met
zijn schip binnen te varen, kreeg hij
telegrafisch de order op te stomen
naar de Wijnkoopsbaai. In de omge
ving daarvan heeft het drama van de
"Poelau Bras" plaats gehad; het af
grijselijkste drama, dat zich in de In
dische Oceaan heeft afgespeeld. Tot
de talrijke schepen, die op 27 februari
opdracht kregen Tjilatjap te verlaten,
behoorde ook het m.s. "Tomohon".
Dit schip werd vier dagen later aan
de Zuidkust van Java door een Japans
eskader tot zinken gebracht.
Het m.s. "Janssens" groot 2071 B.R.T.
van de K.P.M. met Gezagvoerder G. N.
Prass verliet Tjilatjap als één van de
laatste schepen op 2 maart 1942. Aan
boord bevonden zich 450 personen,
waaronder ook een aantal Engelsen
en Amerikanen. Dit schip was door de
Kon. Marine gehuurd als voorraad-
schip en bewapend met twee verou
derde kanonnen en twee provisorisch
opgestelde dubbele mitrailleurs van
een beschadigde Catalina-vliegboot.
Het schip trotseerde aanvallen van
Japanse bommenwerpers en wist op
13 maart 1942 veilig Fremantle te be
reiken. Aan kapitein G. N. Prass en
de hoofdmachinist J. van Klaveren
werd het Kruis van Verdienste toege
kend.
De "Sloterdijk" van de Holland-Ame-
rika-Lijn met Gezagvoerder Dobbinga
en heel wat evacués, werd op weg
van Tjilatjap naar Fremantle door een
Japanse onderzeeër aangevallen. Door
snel van koers te veranderen bij het
zien van de bellenbaan wist het schip
de torpedo te ontlopen en Fremantle
te bereiken.
De evacuatie-schepen "Tawali" en
"Kota Baroe" wisten eveneens Aus
tralië te bereiken.
De "Tjisaroea" en "Duymaer van
Twist" vielen in handen van de Jappen
en werden naar Makassar gedirigeerd.
De "Generaal Verspijck" werd getor
pedeerd.
Het is niet mogelijk om van alle sche
pen, die eind februari 1942 Tjilatjap
verlieten, de lotgevallen te vermelden.
Daarvoor was het aantal schepen te
groot.
De uittocht betrof niet alleen schepen.
Verre van dien. De uittocht was al
gemeen. In de nacht van 27 op 28
februari vertrokken diverse leden van
het geallieerde hoofdkwartier in Ned.
Indië met enige catalina's van Tjilatjap
naar Colombo. Hierbij was ook de
Commandant Zeemacht van de Ne
derlandse Koninklijke Marine.
De Nederlandse Consul-Generaal
Feyn van Singapore kwam vrijdag
middag 27 februari met gevolg en
twee militaire vrachtauto's met baga
ge te Tjilatjap aan en verzocht Haven
meester Fray via de uitkijkpost te
Tjilatjap opdracht te geven aan een
schip van de Straits Steam Ship Cy,
dat een uur tevoren vertrokken was,
terug te keren om hem met gezel
schap en bagage in te schepen; e.e.a.
was natuurlijk niet mogelijk.
Later werd vernomen, dat hij met zijn
gezelschap naar Australië is vertrok
ken met een vliegtuig, dat onderweg
door Japanse vliegtuigen is neerge
schoten, waarbij alle inzittenden om
het leven zijn gekomen.
Zaterdag 28 februari 1942 vertrok het
Amerikaanse smaldeel. Havenmeester
Fray bracht 's avonds met de speed
boot capt. Hudson en commander
Keith naar een catalina, waarmede zij
naar Colombo vlogen. Bij het afscheid
nemen gaven genoemde officieren
hun auto, een "mercury" aan Haven
meester Fray in bruikleen. Voor de
duur van drie maanden, zoals zij dat
zeiden, want dan zouden zij wel weer
terug zijn. Wat een optimisme spreekt
(lees verder volgende pagina)
Gele Meerbloem 13 Wateringen Telefoon 01742-3280
VOOR AMSTERDAM
ARCHIPEL Karei Klinkenbergstraat 115 Telefoon 020- 1371 57
16
