Geloofsbelijdenis
anak
kompenie
Men kan zeggen, dat Tjalie's geestelijke ontwikkeling traag verliep: pas toen
hij tegen de veertig liep ontwaakte zijn opvallend talent, dat hem in de vijftiger
jaren grote bekendheid en een literaire prijs deed verwerven. Maar het op
vallende was, dat deze ontwikkeling geen einde nam op de leeftijd, waarop bij
zovelen de creativiteit begint te verslappen. Integendeel, ook als gerijpt man
zette zich zijn ontwikkeling voort.
Dat hij op letterkundig gebied niets
meer ondernam was het gevolg van
die rijping, die leidde tot een wel
overwogen beslissing. Men moet die
respecteren ook als men die diep be
treurt. Zijn strijd voor een eigen In
dische identiteit nam hem zeer in
beslag en deze kreeg niet alleen
vorm in zijn stukken in Tong Tong
maar ook in een levendige en directe
gedachtenwisseling met lezers, die
hem schreven. Het werk voor Tong
Tong was slechts het topje van een
ijsberg; niet zichtbaar voor de toe
schouwers bevond zich een ander
deel van zijn werkzaamheid: een e-
norme correspondentie. Die werd hem
bovendien steeds dierbaarder. Con
tact van mens tot mens begon een
steeds ruimere plaats in te nemen in
zijn gedachtenwereld. Hij begon "lite
ratuur" te zien als iets onpersoonlijks,
als een vorm van contact waarin de
schrijver zich moest tevredenstellen
te spreken tot een massa zonder aan
gezicht. In zijn latere jaren verwierp
hij zeer bewust de gedachte "schrij
ver" te zijn. Duizenden brieven getui
gen van zijn onuitputtelijke belang
stelling en zijn behoefte aan direct
contact met gelijkgezinde geesten om
hem heen.
Eén van die brieven, ons al geruime
tijd geleden ter beschikking gesteld
door een lezeres, die wij daarvoor
dankbaar zijn, geeft in kort bestek als
het ware een geloofsbelijdenis. Die
brief geeft nl. een duidelijk beeld van
zijn kijk op de dingen in de laatste
jaren van zijn leven. Hij getuigt van
een diep pessimisme ten aanzien van
de westerse cultuur. Nu, twee jaar na
zijn dood, volgt hier die brief.
"Aangezien er ook in Tong-Tong
geen antwoord zal staan op de
diverse vragen die je stelt, zal je
ook niet indirect enig antwoord
krijgen. Ik heb wel gemerkt dat je
over vele zaken net zo denkt als
ik (en de meeste normale mensen
onder ons). Als je dit zo ziet staan,
zal je de vanzelfsprekende con
clusie trekken dat veel hier in Eu
ropa (althans in Nederland) ABnor-
maal is. En - weet je - meer en
meer begin ik naar die mening over
te hellen, dat dat het geval is: men
is hier niet goed wijs en daarom
hoef je geen partij te kiezen wat
betreft welk pro of contra ook.
Menig probleem is "in een dispuut
patroon getrokken", waar het niet
eens thuishoort. Hoe méér je pro
beert te korèken, hoe erger je al
leen de ravage maakt. Leave those
things alone!
Massa's fouten hier zijn nu een
maal "onoplapbaar". Ze zijn als
die klapperbladeren, waar grote
hoeken "uitgezaagd" zijn, omdat
vroeger een klappertor het jonge
blad begon te doorboren en ope
ten. Toen het blad jong was, zag
je alleen één gaatje en leek het
niet erg, maar toen het blad ouder
werd en openwaaierde, zag je dat
de vernieling massaal was. Veel in
Europa (en Nederland) doet mij
denken aan een klappertuin, die
door een legioen van klappertorren
verwoest is. Een troosteloze aan
blik!
Wat betreft die Kaapse dame, die
het erover had dat een 3-genera-
ties-Christen neger niet erger was
dan een europeaan, in die ene zin
zitten zoveel typisch westerse ver
watenheden en "fout-denkingen"
opgesloten, dat ik het gewoonweg
zonde vond om die regel te schrap
pen. Nog steeds grinnik ik als ik
die regel zie. Hetgeen niet weg
neemt dat vele soortgelijke opinies
in de holl. pers en op de holl. te
levisie, me vaak schokken en bang
maken voor de toekomst van onze
kinderen en kleinkinderen. Soms
denk ik: is heel de europese be
schaving misschien psychopaat?
Soms denk ik: eigenlijk had ik me
met Tong Tong veel minder "op de
MOESSON
UN schuit c-
ANAK KOMPENIE
Boekhandel Tong-Tong
f 9,90 1,70 porto
vlakte" moeten houden. En er zijn
lezer (méér dan je denkt) met wie
ik graag een diepgaander corres
pondentie had willen hebben. Of
héél Tong Tong een diepzinniger
patroon te geven. Maar pas als je
(op welk terrein ook) probeert op
typische Tong-Tong-wijze een pro
bleem te ontwarren, merk je dat je
- naarmate je probleem zijn oplos
sing nadert - terugkomt op zulke
eenvoudige basis-waarden dat je
bang bent voor banaal te worden
aangezien. Dan ook ontdek je, dat
degeen die af wil zijn van zoveel
europese nonsens, eigenlijk dood
gewoon de desa terug krijgt. Alsof
er geen twintig eeuwen christen
dom geweest waren!
Een beetje ontnuchterend, ja? Ik
bedoel dat het bij mij zo is (en dat
hoeft natuurlijk niet voor iedereen
te gelden), dat ik al mijn problemen
van menselijke verhoudingen en
plichten kan oplossen met wat de
desa van Tjang mij leerde. Dus
zónder Goethe, Pascal, minister de
Jong, L. de Jong en Paatje Drees,
enzovoort. Ik bedoel: al datgene
wat mijn Europeaanschap mij ge
leerd heeft, kan ik missen als het
om de essenties gaat. Niet alleen
dat, maar dan heb ik bovendien
nog een aantal waarden en maat
staven die m.i. Europa mist na zo
veel jaren cultuur.
Dit klinkt verwaten; ik weet het, en
toch is het per sé NIET als zodanig
bedoeld. Maar je weet wel wat ik
wél bedoel, ja? Ook zijn er een
groot aantal terreinen waarop de
Nederlander zich beweegt, waar ik
persoonlijk letterlijk niets voor voel,
waar ik niet in pas, en die me zelfs
"vijandig" zijn. Eén ervan is: plat
vloersheid, vulgariteit. Het heeft
NIETS te maken met slecht zijn,
voor mijn part verderfelijk, evil.
Want zelfs de Goden van de Griek
se en de Hindoese hemel konden
slecht zijn. En de helden van de
Forsythe Saga konden slecht zijn,
maar het is naar mijn gevoelen al
lemaal zo erg niet als de betrok
kenen maar niet plebejisch, moe
rassig, zijn. In Holland is erg veel
van nature grof en vulgair. Die men
sen kunnen er niets aan doen, ik
weet het wel, en ik veroordeel ze
er ook niet voor. Maar het is zo
volstrekt onleefbaar voor me! Het
is het "beneden amsterdams peil"
(net als de geografische werkelijk
heid!) leven en denken, waardoor
foutieve maatstaven ontstaan, die
funest zijn voor alle andere maat
staven. Om een voorbeeld te noe
men. Bekeken vanaf "beneden
A P." kan zelfs een mesthoop hoog
genoemd worden, en met recht!
Maar het is een hoge mésthoop en
dat is voor mij nu eenmaal een
begrip dat met "hoogheid" nooit
gemeten wordt!"
TJALIE
