JK' -jÊr
iMfl-
v f y r~\
Vijf Beslissende Minuten
De Zeeslag bij Midway 3-5 juni 1942
door Dr. H. J. de Graaf
Toen wij in de Japanse krijgsgevangenen- en interneringskampen zaten, waren
de Japanners soms zo vriendelijk om aan hun onvrijwillige gasten Maleise
nieuwsbladen te verstrekken, zodat zij iets over de gebeurtenissen in de buiten
wereld konden lezen. En er gebeurde toen héél wat, waar wij belang bij hadden.
Men kon in die bladen het hoogtepunt van Tojo's en Hitler's macht ontdekken,
zo mede hun geleidelijke, doch onafwendbare ondergang. In dit laatste geval
moest men wel tussen de regels doorlezen. Immers over de nederlagen van de
As werd maar zelden ronduit verhaald.
Daarom hoorden we wel veel over de
slag in de Koraalzee, de bloedige ge
vechten bij Guadalcanal, de verove
ring van de Aleoeten of de korte inval
vanuit Birma in India, zelfs over de
vreselijke zeeslag bij Leithe (natuurlijk
een Japanse overwinning! Men vierde
er zelfs in Djakarta teest voor en
Soekarno feliciteerde de Japanse G.G.
met het succes!) Maar over de beslis
sende zeeslag bij Midway herinner ik
mij niet destijds iets gehoord of ge
lezen te hebben. Deze stilzwijgendheid
der godenzonen was verklaarbaar. Het
was hun eerste grote tegenslag, die
zij zelfs in zijn ware omvang voor hun
eigen volk verborgen hielden. Het was
niet zo, dat de Japanse vloot daarna
niets meer betekende, doch zij had
zulke zware, bijkans onherstelbare
verliezen geleden, dat van een offen
sief optreden geen sprake meer kon
zijn.
Het zal bekend zijn, dat na de verra
derlijke aanval op Pearl Harbour (7
dec. 1941) de Japanse marine het of
fensief tegen de Amerikanen niet
voortzette, doch de strijd in zuidelijke
en zuidwestelijke richting verplaatste.
Geheel Z.O.-Azië viel in Japanse han
den: de Philippijnen, Malakka, ons In-
dië, Burma, Japanse schepen drongen
de Indische Oceaan binnen en be
dreigden zelfs Ceylon en Voor-lndië
Bijna geen schip ging verloren, slechts
enkele werden beschadigd. 2). Het was
hun vooral te doen geweest, om de
rijke petroleumbronnen van Borneo en
Sumatra. Men zal zich herinneren, hoe
zwaar zij degenen bestraften, die de
olie-installaties hadden helpen vernie
len, of beschadigen. Daardoor vond
de Amerikaanse vloot in de Stille
Oceaan de gelegenheid, om zich e-
nigszins te herstellen. Tot groot geluk
voor de U.S.A. waren in Pearl Harbour
wél de meeste kruisers en slagsche
pen zwaar beschadigd of vernield,
doch de Japanners hadden er géén
vliegdekschepen aangetroffen, omdat
deze toevallig op oefening waren. Daar
de Japanse oorlogsleiders toen nog de
grootste waarde hechtten aan he(
slagschip, 3) betreurden zij natuurlijk
wel het ontsnappen der Amerikaanse
carriers maar achtten dit voorlopig
niet zó belangrijk. Gaandeweg drong
het echter tot hen door, hoeveel de
luchtmacht ter zee betekende en zou
betekenen. Men denke slechts aan de
vernietiging van de Engelse Repulse
en Prince of Wales door Japanse land-
vliegtuigen. Ook in de slagen in de
Koraalzee had de luchtmacht reeds
een grote rol gespeeld. Daarom moest
er iets tegen de resten van de Ameri
kaanse vloot gedaan worden, m.n.
tegen de vliegdekschepen. Bovendien
was Nippon's beste admiraal, de zeer
populaire Yamamoto, van oordeel, dat
de zeeoorlog niet langer dan twee jaar
mocht duren, 4) want dan zou Amerika
met zijn ontzaglijke industrie de bij
Pearl Harbour geleden verliezen méér
dan voldoende hebben aangevuld.
Vóór die tijd moest daarom de beslis-
Admiraal Chester W. Nimitz, opper
bevelhebber van de Amerikaanse
Pacific Fleet.
sing gevallen zijn.
Het beste leek door een aanval op
het meest naar het westen liggende
eilandje Midway 5) (wij zouden zeggen:
Halfweg, daar het midden in de on
metelijke Oceaan ligt) de Yankees tot
een beslissende zeeslag uit te lokken
en hen dan door een grote overmacht
te vernietigen. Natuurlijk waren er ook
andere ideeën, b.v. een verovering
van Ceylon of een aanval op Austra
lië, doch het plan om Midway aan te
tasten kreeg de voorkeur door de z.g.
Doolittle-raid.
Geheel onverwachts verschenen op
18 april 1942 boven Tokio e.a. Japanse
steden Amerikaanse vliegtuigen onder
leiding van luit. kol. James Doolittie.
Zij waren van Amerikaanse vliegdek
schepen opgestegen, wat de Jappen
niet wisten, en hadden de bedoeling
via Dai Nippon het bevriende China
Een luchtfoto van Midway Island. Eastern
Island met de grote startbanen van het
vliegveld. Op de achtergrond Sand Island.
te bereiken. De meeste vliegers zijn
daarin geslaagd, nadat zij hun bom-
menlast boven Japanse steden hadden
laten vallen. De stoffelijke schade was
betrekkelijk gering, zodat de Japanse
pers honend opmerkte, dat het geen
do-little-raid was geweest, maar een
do-nothing-raid. De morele schade
was echter aanzienlijk, vooral om
dat in de hoofdstad Tokio, bij het
keizerlijk paleis bommen waren ge
vallen. Men meende dit slechts blij
vend te kunnen verhinderen, indien
Japan zich van Midway, dat de Japan
ners als de plaats van herkomst der
bommenwerpers beschouwden, mees
ter maakte 7). Misschien zouden daar
na zelfs de Hawaii-eilanden, waar de
oorlogshaven Pearl Harbour lag, aan
de beurt kunnen komen.
Ö.m. in verband met de weersgesteld
heid - begin juni '42 was het volle
maan, een ideale tijd voor nachtge
vechten - werd de aanval op Midway
tegen 5 juni 1942 beraamd. Een aan
zienlijk deel der Japanse vloot zou aan
deze expeditie deelnemen. De streng
ste geheimhouding werd betracht.
Toch was de Amerikaanse legerleiding
van alles op de hoogte. Immers, men
had de geheime Japanse code na
maandenlange studie, gekraakt 8). Al
le Japanse radioberichten in geheim
taal, waren voor de Amerikanen te
ontcijferen. Zij vernamen dus uit de
Japanse radio, dat er tegen eind mei
'42 een aanval op Midway beraamd
was, wisten zelfs, welke schepen er
aan deel zouden nemen. Men kon dus
de nodige maatregelen nemen, uitge
breide verkenningen doen en een zo
groot mogelijke vloot ten noorden van
Midway verzamelen. Daar er geen
slagschepen meer beschikbaar waren
- die waren bij Pearl Harbour gezon
ken of in reparatie - had admiraal
Fletcher slechts de beschikking over
drie flinke vliegdekschepen, de York-
town, de Hornet, en de Enterprise,
enige zware kruisers, 14 destroyers
en 19 onderzeeboten, om te verken
nen. 9)
Admiraal Nimitz kwam nog expres
naar Midway over om de verdedigings
middelen aldaar te inspecteren. Boven
dien was daar een groot aantal land-
vliegtuigen gestationeerd. 10)
12
