De onderstaande annotaties op het ar
tikel van Dr. de Graaf, bestaande uit
commentaar en aanvullende gegevens,
werden geschreven door onze mede
werker kolonel KL. O. G. Ward, spe
cialist op dit gebied - Red.
1.) Het bleef niet bij een dreiging. Op
5-4-1942 verscheen de aanvalsstrijd-
macht van Admiraal Tsjoeitsji Nagoe-
mo - bevelhebber van de Japanse
vliegkampschepen boven Colombo en
brachten tamelijk veel schade aan
schepen en installaties te land. Tevens
werden 45 duikbommenwerpers ge
lanceerd voor een aanval op 2 krui
sers van de Britse Eastern Fleet o.l.v.
Admiraal James Somerville, de Corn
wall en de Dorsetshire, die ontdekt
werden door Japanse verkennersvlieg
tuigen. Twee uur later lagen ze op de
bodem van de zee.
Op 9-4-1942 viel Nagoemo de Britse
marinebasis Trincomalee aan, aan de
andere kant van Ceylon, waarbij 4 oor
logsschepen tot zinken werden ge
bracht, o.a. het oude en kleine vlieg
dekschip Hermes en de Australische
torpedojager Vampire.
Toen Somerville zich niet tot een ge
vecht liet verleiden - hij was qualita-
tief en quantitatief de mindere - gaf
Nagoemo het op en stoomde met zijn
vloot terug naar Japan.
2.) Japanse verliezen in de oorlog te
gen Ned. Indië waren:
a. gezonken: 3 destroyers en 29 tran
sportschepen
b. beschadigd: 4 kruisers, 1 mijnen-
legger, 1 vliegdekschip en 6 des
troyers
"bijna geen schip verloren" is dus
niet helemaal juist.
3) Waarde van slagschip versus vlieg
dekschip. Het gestelde is niet hele
maal juist. Ook de Japanse marine
leiding heeft wel degelijk de waarde
van het vliegdekschip ingezien, maar
het was niet te verwonderen dat de
oudste Japanse admiraals (die nog
tegen de Russische vloot hadden ge
vochten), die zitting hadden in het
Keizerlijk Algemene Hoofdkwartier
meer in slagschepen dachten.
Een van de felste voorstanders van
vliegdekschepen was de Admiraal Ya-
mamoto. Reeds op 13-11-1921 hebben
de Japanners hun eerste vliegdekschip,
de "Hosjo" te water gelaten - 9 maan
den voordat de Britten dit deden. Ont
duiken van de bepalingen van de in
1921 gehouden Conferentie van Wash
ington, waar de totale tonnage van
vliegdekschepen voor diverse landen
werd vastgesteld, was ook een teken
aan de wand. En toen het verdrag
afliep in 1936 had Japan 2 grote vlieg
dekschepen op stapel: de Sjokakoe en
de Zoeikakoe, ieder van 25.675 ton
met een snelheid van 34 knopen en
een capaciteit van 72 vliegtuigen elk.
Beide schepen gereed in 1941. Toen
Japan ten strijde trok had het 6 grote
en 3 kleine vliegdekschepen en het
had de modernste jachtvliegtuigen ter
wereld aan boord.
4.) Yamamoto - "niet langer dan 2 jaar"
is niet geheel juist. In 1941 schreef
hij in een brief aan premier Konoye:
indien ik moet vechten, ongeacht
de consequenties, zal ik de eerste 6
maanden tot een jaar er op los slaan,
maar ik'heb totaal geen vertrouwen in
het 2e en 3e jaar van het gevecht
Hij geloofde wel rotsvast in zijn goed
geoefende vloot en vooral op het ma
ritieme luchtwapen, dat hij koos voor
het uitschakelen van de Amerikaanse
vloot om het maritieme overwicht in
de Stille Oceaan te behalen.
De Britse aanval op de Italiaanse vloot
met vliegtuigen vanaf vliegdekschepen
was voor Yamamoto HET grote voor
beeld voor de aanval op Pearl Harbor.
5.) Het plan Midway is niet zo maar
plotseling geboren. Het bestond reeds
in 1938 in de oorlogsplannen van de
Japanse Generale Staf, nl. bij de
vraag naar expansie:
De verovering van Midway had voor
Admiraal Yamamoto duidelijk 2 doel
stellingen:
a. de beslissende strijd met de Ame
rikaanse Pacific vloot (voornaamste
reden)
b. vooruitgeschoven basis tbv verde
re oorlogvoering naar het oosten toe.
6.) Niet alleen de "Doolittle raid" maar
zeker ook Admiraal Helsey's aanval op
de Marcus eilanden op 3-3-1942 (nog
geen 1000 km afstand van Tokio) gaf
de doorslag voor de aanval op Mid
way. Immers, hierdoor werden in op
dracht van Yamamoto de 2 grote vlieg
dekschepen Zoejkakoe en de Sjoka
koe teruggeroepen om in de thuiswa-
teren van Japan de wacht te houden.
7.) Herkomst van de bommenwerpers
van Doolittle. Yamamoto en zijn staf
wisten dat de B-25 bommenwerpers
van Doolittle van vliegdekschepen wa
ren gelanceerd en niet van Midway af
komstig waren. Op 18 april meldde de
visserboot NITTO Maroe 720 mijl ten
oosten van Tokio de Taskforce van de
Amerikanen. Yamamoto ontving dit
bericht om 06.30 uur. Hij en zijn staf
waren wel met stomheid geslagen over
deze Amerikaanse zet. Daarvandaan
stelde hij als prioriteit 1: het vernie
tigen van de Amerikaanse vliegdek
schepen.
8) Geheime Japanse code. Dit is te
simplistisch gesteld. De Japanse strijd
krachten en diplomatieke dienst had
den diverse codes en de Amerikaanse
radio-inlichtingendiensten (leger, ma
rine, en gecombineerde staven) waren
reeds na het einde van de 1e wereld
oorlog bzig met het ontcijferen van
diverse versluieringssystemen. Maar
hetzelfde kan ook worden gesteld van
de Japanse radio-inlichtingendiensten.
De gegevens over 't plan Midway kwa
men voornamelijk uit de Japanse ma
rine code (het z.g. commandanten net),
bekend bij de Amerikaanse codespe
cialisten onder het nr. JN-25, dat in
1940 gebroken werd.
Een weinig bekend feit is dat - on
danks dat de code gebroken was, de
naam Midway nogmaals versluierd
werd door de afkorting AF. Er waren
ook andere afkortingen zoals AL, AO
en AOB. De cryptologen vermoedden
dat AF voor Midway stond. Om dit te
bewijzen lieten zij de radiotelegrafisten
op Midway een schijntelegram uitzen
den, waarin stond dat de zoetwater
machine kapot was geraakt en op
Midway gebrek was aan zoet water.
Toen prompt dit bericht door de Ja
panse onderscheppingsdienst werd
doorgeseind naar de staf van Yama
moto en in hun bericht de afkorting
AF werd genoemd, was er geen twijfel
meer mogelijk. De Japanse aanval was
gericht op Midway en niet op de Ha
waii eilanden of de westkust van Ame
rika, zoals vele top-militairen dachten.
Een zeer belangrijk punt bij de activi
teiten van zowel de Japanse- als de
Amerikaanse (radio) inlichtingendien
sten was het feit dat Midway een com
municatiemogelijkheid had via een in
ternationale zeekabel met Pearl Har
bor; hierdoor leek het voor de Japan
ners dat tussen Midway en Hawaii
bijna geen gedachtenwisseling per
radio aanwezig was. Het leek erop dat
op Midway geen informatie aanwezig
was van de a.s. aanval. Deze fout in
de Japanse beoordeling van de situatie
is een niet onbelangrijke bij de totale
uitkomst van de slag bij Midway.
9.) "Enige kruisers"De samen
stelling van de Amerikaanse vloot was
als volgt:
a. Task Force 16: Hornet en Enterpri-
ce - 6 kruisers - 9 destroyers
b. Task Force 17: Yorktown - 2 krui
sers - 5 destroyers
Totaal 3 vliegdekschepen - 8 krui
sers - 14 destroyers.
10.) "een groot aantal landvliegtui-
genTot en met de 26e mei be
stond de luchtverdediging van Midway
uit 16 antieke Vindicator duikbommen
werpers en 21 even antieke Brewster
Buffalo jagers (dezelfde type had de
ML/KNIL).
Er bij kwamen 18 nieuwe duikbommen
werpers type SBD en 7 nieuwe jagers
type F4F, maar van de 21 nieuwe vlie
gers hadden 17 pas de vliegschool
doorlopen. Deze groep kwam op 26-5-
42 per schip aan.
Op 29-5-42 kwamen 4 B-26 lichte bom
menwerpers de gelederen versterken.
Tevens kwamen 34 PBY watervliegtui
gen aan voor verkenningsdoeleinden.
Op de 31e kwamen 17 B-17 bommen
werpers aan. Vliegers niet geoefend.
Op 1-6-42 kwamen ook nog 6 torpedo
bommenwerpers, die te laat uit Ameri
ka arriveerden voor de Hornet. Geen
der vliegers had oorlogservaring. Hier
was dus aanwezig een allegaartje
van soorten vliegtuigen, komende van
zowel de Marine als de Landmacht,
zonder ooit met elkaar te hebben ge
oefend, terwijl het merendeel van de
vliegers geen oorlogservaring had. Het
laat zich raden wat de resultaten wa
ren. Nihil, zoals later in het verhaal is
gebleken.
(Slot volgt)
13
