VAMU NEDERLAND
Natriumarm - Zoutarm Ketjap
Natriumarm - Zoutarm Kedelé Kroepoek
Natriumarm - Zoutarm Sambal
MEER DAN RIJSTKORRELS
gen we de vrachtwagen van een arang-
brander, een van de weinigen die nog
benzine kon krijgen voor zijn vehikel.
Arang had prioriteit, het was onmisbaar
voor de bevolking. En in Bandoeng zei
ik mijn oude getrouwen dat ze nu door
moesten reizen naar hun veilige kam
ponghuis in Poerwadadi. Ik kon de ver
antwoording voor meer dan mijn vier
kinderen niet op me nemen. Ze huilden,
djongos en kokki, maar ze gingen.
Er volgden zware weken van zoeken
naar asyl, maar zo verlicht door hulp uit
onverwachte hoeken dat de last nauwe
lijks drukte. Een ongemakkelijke tijd,
maar niet een ondragelijke; op mysteri-
euse wijze blééf het Boemi Kassi.
Ik vond tenslotte onderdak in een huis
waarin zich meerdere vrouwen hadden
verzameld die in net zulke omstandig
heden verkeerden als ik.
Van daaruit reed ik op een dag per
sado naar het ziekenhuis om mijn oud
ste zoontje op te zoeken, ernstig ziek,
maar gratis, vakkundig, en vooral lief
derijk verpleegd. Op die rit kwam ik een
dagang tegen die pisang ventte. Tot
mijn stomme verbazing herkende ik in
hem de djongos. Hij herkende mij ook.
Ik liet de sado stoppen, de djongos
smeet zijn manden over de grond. Hij
kwam aanhollen, omklemde snikkend
mijn knieën en riep: ,,bent u daar ein
delijk! Waar woont u nu?"
Ik begon meteen: ,,maar ik kan me niet
veroorloven en hij antwoordde nog
voor ik uitgesproken was: doet er
niet toe." Werkelijk, ik overdrijf niet.
Drie dagen later stonden kokki en hij
weer voor me en hielpen als vanouds.
Na maanden brachten ze ons tot de
poorten van het kamp waar de kinderen
en ik in moesten en huilden omdat ze
niet mee naar binnen mochten.
En nog ben ik niet uitgekwinkeleerd
over deze mensen-uit-duizenden. Het
volgende stukje betreft voornamelijk de
oude vrouw die onze kokki was.
Toen we op de onderneming terugkwa
men na de oorlog, was het bersiaptijd.
We leefden in een terreurtoestand,
weggemoffeld onder een schijn van
vrolijke luxe. Het personeel hadden
we bij terugkomst teruggevonden in hun
kamponghuis; een aandoenlijk weer
zien.
We zaten op een middag thee te drin
ken in de zijgalerij. De kinderen speel
den met autotjes op de stoeprand. Er
zwaaide plotseling een militaire truck
het erf op; hij stopte drie meter van ons
tafeltje. Uit de cabine stapte de com
mandant. Op de laadbak erachter richt
te een jeugdige pelopper de loop van
een op voetstuk gemonteerd machine
geweer en liet het wapen suggestief
heen en weer zwaaien, de kinderen en
ons bestrijkend. De commandant som
meerde mijn man hem medicijnen te
verschaffen voor zieken onder zijn
troepen. De kinderen, beseffend dat er
iets ernstigs aan de hand was, keken
om naar ons. Maar we gedroegen ons
alsof er gewoon een klontong op be
zoek was of zo, zodat ze gerustgesteld
verder speelden. Overhaast weglopen
was het domste wat je doen kon.
Gele Meerbloem 13 Wateringen Telefoon 01742-3280
VOOR AMSTERDAM
ARCHIPEL Karei Klinkenbergstraat 115 Telefoon 020- 1371 57
Mijn man legde de commandant uit dat
hij geen medicijnen in huis had. Ze wa
ren te krijgen in het ondernemingszie
kenhuis aan de kleine aloon-aloon, van
de Indonesische arts. Dit antwoord zin-
de de man kennelijk niet. Hij fronste, en
de pelopper begon met de trekker van
het machinegeweer te spelen. Op dit
moment van crisis verscheen ongeroe
pen ons oude kokkietje om de hoek van
het huis. Ze naderde als gewoonlijk erg
rustig. Ze hurkte bedaard voor de
stoeprand, tussen de kinderen en de
truck, en keek pal in de loop van het
geweer, met om haar mond het vage,
serene halve glimlachje van altijd,
ledereen was een ogenblik doodstil.
Toen blafte de commandant een order.
Hij sprong de auto in, de pelopper
drukte de geweerloop omhoog, de truc
reed het erf af, de kinderen speelden
verder. De kokki nam het theeblad van
de tafel en wandelde naar de keuken
terug. Nog altijd zweeg iedereen. Van
mijn kant althans was dat een soort
van shock-reactie. Pas later heb ik de
oude vrouw om de magere schouders
kunnen vatten, in dank voor het mooi
ste moedige gebaar dat ik ooit iemand
met eigen ogen heb zien maken.
Dat jaar brachten djongos en zij ons
naar Priok, omdat we voorgoed naar
Holland teruggingen. Ik wist hoe ze
zich voelde: zoals ik me gevoeld zou
hebben als mijn eigen kinderen me, nog
geen tien jaar oud, waren afgenomen.
Haar hart brak in tweeën. Zo lang ik
leef zal ik niet vergeten hoe ze weg-
strompelde langs de kade, blind van
tranen.
Het brieven- en pakjes uitwisselen
duurde helaas niet lang; het nieuwe In
donesische régime maakte het onmoge
lijk. Maar vijf jaar geleden kwamen we,
gedurende een lange reis, drie dagen
op Java terug en bezochten de oude on
derneming. Hij leek een leeg schelpje
op het strand van de tijd. We vonden er
onze oude chauffeur. Of eigenlijk, hij
vond ons. Hij woonde daar niet. Maar
een oude mandoer had een profetische
droom gehad en hem gewaarschuwd
dat we binnen een week zouden ver
schijnen. Ook deze mandoer was pre
sent. Van hun hoorden we dat de djon
gos dood was. Maar de kokki woonde
nog altijd op Poerwadadi. We zochten
haar op. Ze was hoegenaamd niet ver
anderd. Alleen had ouderdom haar
sereniteit vervolmaakt, zodat aardse
narigheden haar niet meer deerden.
Ze verzocht me, mijn zonnebril af te
zetten, bekeek me aandachtig, en zei
vriendelijk: "Ja, oud geworden".
„Het is ook zo'n lange tijd, kokki, twin
tig jaar", zei ik.
Ze riep verbaasd: „twintig jaar?" want
de vlerken van de tijd hadden geen
schaduw op haar achtergelaten.
Nu is ook zij dood; Iping, de chauffeur,
heeft het ons bericht. Ik gedenk haar
zoals ik het mijn eigen moeder doe.
E. MEIJER-BROUWER.
Verkrijgbaar bij;
Tong Tong, Prins Mauritslaan 36
DEN HAAG - Telefoon 070 - 54 55 00
schenkt de padi aan het volk van Indonesië. Voor de kun
stenaars (en dat zijn er velen) levert de halm ook het ma
teriaal voor kaarten, schilderijen en andere fijne kunstwerk-
jes.Gedroogd, platgeslagen, gevernisd of geverfd, dan met
meesterhand tot ragfijne tafreeltjes gesneden, blijft de pa-
dihalm toch herkenbaar.
De kaarten die wij momenteel in huis hebben zijn vervaar
digd door de beste snij-kunstenaars op dit gebied. Ze
worden verkocht ten bate van een sociale instelling in
Indonesië. Er zijn plm. 10 tafrelen, kosten 3,50 per stuk
met enveloppe. Toko Tong Tong.
