^zDe &oótkoek (VIII)
Soerabaja en omstreken
Het kruispunt van Toendjoengan en Simpang in Soerabaia.
Soerabaja zal mij mijn leven lang bij blijven als een stad welke welhaast barstte
van activiteit, voornamelijk op commercieel gebied en daarnaast door het vele
amusement dat de stad bood. Men denke daarbij maar eens aan de talrijke
bioscopen, zoals bijvoorbeeld het welbekende Kranggan-theater. In 1939 werd
in Soerabaja het gloednieuwe City-theater geopend, maar zeer korte tijd daarna
brandde dit theater op een avond vlak na de laatste voorstelling tot de grond
toe af. Oorzaak: Waarschijnlijk kortsluiting.
Ook het feit dat Soerabaja toentertijd Moerkerken (in 1939 overleden) eerst
het hoofdkwartier was van de Konink
lijke Marine in de Oost, droeg het
zijne bij tot het actieve karakter van
Soerabaja.
Ook was er de nachtclub Tabarin,
waar menig Soerabajaan en ook vele
mensen van buiten Soerabaja heel wat
genoeglijke uren doorbrachten.
Soerabaja kwam men via de Wono-
kromo-brug binnen (juister is, men
komt Soerabaja via de Wonokromo-
brug binnen, want deze brug bestaat
nog steeds en schijnt zelfs behoorlijk
verbreed te zijn), waarna men zwer
men Amco's in alle kleuren van de
regenboog tegenkwam. Een Amco was
een mini-taxi op drie wielen, voort
bewogen door een motorrijwiel-motor.
Deze Amco's hóórden gewoon in het
Soerabajase verkeer en concurreer
den met de in tarief aanzienlijk duur
dere Fiat-taxis. Een nadeel was, dat
de motoren van de Amco's zoveel
herrie maakten, dat men elkaar als
passagiers gewoon moest beschreeu
wen.
In 1934 heb ik ca. een maand in Soe
rabaja moeten doorbrengen, eerst in
het Katholieke Ziekenhuis aan de
Reiniersz-boulevard, om er een keel
operatie te ondergaan en daarna, om
van deze operatie bij te komen, bij
een tante, die aan de Palmenlaan
woonde. Deze tante vertrok vrij kort
daarna naar Hongkong en de logeer
partijen hoorden daarmee tot het ver
leden. Logeren deden wij daarna, als
wij in Soerabaja waren gewoonlijk in
Hotel Ngemplak, waarvan de heer van
directeur was en daarna de heer
Johan.
Ook waren we dikwijls op visite bij
de familie Stinis (zie aflevering VII)
die, als ik me goed herinner woonden
aan de van Diemenstraat. De kokkie
van de familie Stinis (haar naam was
Kaja) kon overheerlijk nassi goreng
maken (een gerecht waar ik nog
steeds dol op ben!)
Bekend in Soerabaja was ook de
maakster van dameskleding Madame
Paulette, een levendige Frangaise, die
het bruisende karakter van haar volk
alle eer aandeed. Ik weet nog dat ze
eens in haar eigen taal een opmer
king maakte, welke bij mij, als jongen
van toen twaalf jaar de nodige hilari
teit veroorzaakte. Ik verstond toen n.l.
al voldoende Frans om de strekking
van voornoemde opmerking, welke in
mijn jongensoren nogal scabreus
klonk, te vatten. Madame Paulette zei
n.l. tegen mijn moeder: "Madame
Poutsmè, je fais koetèng comme ga."
En daarbij maakte zij met haar beide
duimen een snelle opwaartse bewe
ging om de kwaliteit van haar maaksel
nog eens extra te onderstrepen. Toen
ik in de lach schoot, keek Madame
Paulette mij met haar grote bruine
ogen een beetje verschrikt aan en
riep uit: "Mon Dieu! II me semble que
ce petit gargon a compris ce que j'ai
dit!" Dit betekent: "Mijn God! Het
lijkt me dat die kleine jongen heeft
begrepen wat ik gezegd heb!"
Toen Frankrijk in 1940 door de Duitse
troepen werd bezet, ontpopte Madame
Paulette zich als een onvervalste pa-
triotte. Ik volgde in die tijd eens een
gesprek tussen haar en mijn ouders,
dat harerzijds werd doorspekt met
Gallische uitbarstingen, welke waren
gericht tegen Adolf Hitler c.s. en door
pure emoties bewogen riep zij op het
laatst luidkeels uit: "Viva la Repu-
blique et vive La France libre!
In Soerabaja woonden nog meer
Fransen, zoals de dameskapper Bau-
me. Dan was er Zangrandi, de Italiaan
se eigenaar van een grote ijssalon.
Ook woonden er in Soerabaia voor de
oorlog veel Duitsers, van wie er een
belangrijk deel lid waren van de Nazi
partij. Op gezette tijden kwamen ze in
het gebouw van de Deutsche Verein
bijeen, om er, onder het toeziend oog
van het portret van de "führer" bier
feesten te houden en luidkeels solda
tenliederen te zingen (zoals het wel
bekende Horst Wessel-lied). Zodra
echter op 10 Mei 1940 de oorlog in
Nederland uitbrak, verdwenen zij
subiet achter slot en grendel
Nu ik het heb over Soerabaja, mag
ik beslist het overbekende Simpang
hotel niet overslaan. Dat Simpang
hotel met zijn typische poortjes, welke
bovenaan in een driehoek verliepen.
Jammer genoeg kreeg het Simpang
hotel een tamelijk sinistere naam,
doordat er vlak na de Japanse capitu
latie in 1945 een bloedbad werd aan
gericht door Indonesische vrijheids
strijders onder een groot aantal Euro
peanen, die zij daarheen hadden ge
dreven.
Dan waren er aan Kaliasin gelegenhe
den zoals Maison Hellendoorn (banket
bakkerij annex tearoom), de Bonbon-
nière en het Hoenkwee-huis. Ook wa
ren er de warenhuizen Toko Louvre,
Whiteaway Laidlaw, Java Stores, Mai
son Aurora, enz.
Ook weet ik me nog autohandel P.
Bouwman te herinneren (Studebaker,
Morris, M.G. en D.K.W.) aan Kedong-
doro. Daar was mijn vader enige tijd
klant, toen hij gedurende enige tijd
een Studebaker had.
Onze vaste eetgelegenheid in Soera
baja was het Sjanghai-restaurant, maar
ook bestond er het gerenommeerde
Chinese restaurant Kiet Wangkie.
Enkele jaren geleden hoorde ik dat de
tram in Soerabaja opgeheven is. Jam
mer, want ook de tram is in mijn her
innering onverbrekelijk verbonden met
het Soerabajase stadsbeeld.
Vele oudere lezeressen van Tong Tong
zullen zich uit eigen ervaring het
meisjes-internaat de Gentengschool
herinneren. Ik meen dat toen een ze
kere mevrouw Reineke daar directrice
was. De huishouding van het inter
naat werd waargenomen door een da
me, die door de meisjes toen werd
aangeduid met de bijnaam tante Polly.
Wat Soerabaja betreft noem ik ten
slotte nog de Soerabajase dierentuin
aan de Reiniersz-boulevard, waar je
ook kon paardrijden. Mijn vader voer-
(lees verder volgende pagina, 3e kolom)
14
