cEDe 0oóthoek (IX) POIRRIE BIKKELS - BIKKELS - BIKKELS s.f. "Tanggarang" Voor jonge, lenige of oude, stramme vingers een gezond tijdverdrijf Toko Tong-Tong heeft ze: 6 bikkels plus bal f 5,inclusief porto f 6,20 Deze, dichtbij Bondowoso liggende en bij de combinatie Pradjakan-Tang- garang (Cultuurbank Mij. te Soeraba- ja, hoofddirectie te Amsterdam) be horende suikerfabriek, heb ik in deze Oosthoek-serie reeds eerder ge noemd. Hier hebben wij ook enkele jaren gewoond (1936-1939). Tanggarang was sinds het begin van de crisisjaren buiten dienst gesteld uit oogpunt van organisatie. Daarna werden alleen nog de dienstwoningen van Tanggarang bewoond door tuin- employé's van Pradjekan, die in de buitenafdelingen werkzaam waren. De drie jaren, die wij er gewoond hebben, zijn over het algemeen plezierig ge weest. De tuin om ons Tanggarangse huis wist mijn Moeder, die een begaafde tuinierster (zij had de land- en tuin bouwschool te Rijswijk doorlopen) was, in een waar Paradijs te herschep pen met allerlei bloemen en planten. Aan het begin van de oprijlaan stond een flamboyant, waarvan de kruin eenmaal per jaar in vuur en vlam werd gezet door de fel-oranje bloesem. Magnifiek! Behalve bloemen en planten, werden er in de tuin ook eigen groenten ge teeld, zoals sawie, tuinboontjes (boon- tjies zei onze kebon altijd), djagoeng (o.a. voor de sajoer menir, weet U nog wel?) en kangkong. Het achterste gedeelte van de tuin was, uiteraard met ouderlijke toestem ming, door mij geconfisceerd om er een dierenkerkhof aan te leggen. Wij hadden nl. nogal veel katten en hon den. Vooral onze katten kregen vaak jongen, waarvan telkens enkele uit het nest niet levensvatbaar bleken te zijn. Ook gebeurde het nogal eens, dat een van de katten een kadal (voor niet- ingewijden: hagedis) te pakken kreeg en deze helemaal opvrat. Maar de kadalstaart bleek een stof te be vatten, welke voor een kat een lang zaam werkend en dodelijk gif was. Had zo'n kat dit gif eenmaal binnen gekregen, dan was het dier reddeloos verloren. Dokter Koesoeno, onze on volprezen dierenarts, deed voor zo'n diertje wat hij kon, maar uiteindelijk stierf het. Het werd dan door mij op het dierenkerkhof bijgezet. Op ons achtererf stond een gfote vo lière met parkieten en glatiks, maar ik heb reeds eerder gezegd (zie mijn Oosthoekaflevering over Djember) dat ik iets heb tegen het opsluiten van dieren. Onze buren waren de familie Meer beek en de heer Stormgard, door ons "ouwe ijsmuts" gedoopt, omdat hij ook daadwerkelijk met zo'n, voor de tropen, zeer ongebruikelijk hoofddek sel op liep. Dan woonden er ook de heer van Assendorp (enkele jaren ge leden in Uruguay overleden) en de heer Meyes, de machinist, die het toe zicht had op de electrische centrale en de nog aanwezige railbanen. Van de heer Meyes weet ik nog goed, dat hij tegen mijn Vader iedere morgen weer zei: "Goeie morgen, buurman! Lekker bruin!" Wat hij met die laatste opmerking precies bedoelde, is ons geen van allen duidelijk geworden. Tijdens ons verblijf te Tanggarang maakte ik daar mijn eerste aardbe ving mee. Deze kwam in 't holst van de nacht, hetgeen het dreigende ka rakter van zo'n natuurgebeuren nog eens extra benadrukte. Ik werd toen wakker met een gevoel van naderend onheil. Buiten was het doodstil. Zelfs de krekels en de nachtvogels zwegen. Toen hoorde ik een uit de verte aan zwellend gedonder en gedaver en de aarde begon vervaarlijk te golven en te zwaaien. Ik zette het natuurlijk op een gillen, waardoor ook mijn ouders wakker werden, die wonderlijk ge noeg tot op het laatst waren blijven slapen. Deze aardbeving duurde on geveer een minuut, maar het be hoeft geen betoog, dat er door de doorgestane angst en schrik de rest van die nacht van slapen niet veel meer kwam! Dit gebeurde in een pe riode, dat over heel Java aardschok ken werden gesignaleerd. Verleden jaar zag ik de film "Earth quake", waarin de stad Los Angeles door een reeks aardschokken en een vloedgolf, veroorzaakt door het scheu ren van een stuwdamwand nagenoeg geheel verwoest werd. Deze aard schokken werden natuurgetrouw na gebootst met behulp van het z.g. sen- surround systeem en opnieuw onder ging ik bij het zien van die film de dodelijke dreiging, die van het natuur geweld uitgaat. Moge God verhoeden, dat L.A. in werkelijkheid nogeens op zo'n manier vernietigd wordt! Maar de mogelijkheid hiertoe is verre van denkbeeldig, omdat de hele Califor- nische kust in een aardbevings-ge- voelig gebied ligt. Oorzaak hiervan is de z.g. St. Andreasbreuk, welke loopt van het Noorden van Californië tot aan Baja California (Mexico). Reeds op 9 en 10 februari 1971 werd L.A. geteisterd door een reeks van z.g. "minor earthquakes", waarvan het epicentrum in San Fernando Valley lag. Een Amerikaanse vriend van mij zei me eens: "The next one is supposed to be a very bad one, a major earth quake." Maar goed, dit even terzijde. Ook In donesië ligt in een aardbevingsge- voelig gebied, hetgeen dit jaar op het eiland Bali is gebleken. Maar net als in Californië en andere aardbevings- gebieden leert men met dit soort kwa de mogelijkheden leven en men hoopt er dan in ergste geval het beste van. Zo, dat waren zo'n beetje de dingen, die ik me uit de Tanggarangse perio de herinner. Weer zo'n stukje "sweet memory". Ook hier vraag ik ,me dikwijls af, hoe het daar vandaag de dag is. Volgens zeggen is alles nog in de oude toe stand. Als al die oude Indische huizen eens vertellen konden. Wat zou dat een schat aan gegevens opleveren voor het schrijven van talloze boeken! A. POUTSMA "En als tekukurnja hij wil van die gabah eten, je trék 20

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Tong Tong | 1977 | | pagina 20