Van de Nederlandse kopstukken uit
de overgangstijd kwam slechts de Hr.
Koets aan het woord. Waren de ove
rigen al overleden? Ofschoon ik niet
zijn politieke geestverwant ben, waren
zijn uiteenzettingen over het algemeen
wel het aanhoren en overdenken
waard. Slechts op één punt ben ik het
met hem oneens, nl. waar hij sprak
over de Bataviase zwembaden.
Als ik mij goed herinner, betrof het
hier slechts het zwembad Tjikini ge
legen op het terrein van het oude
landgoed van de Javaanse kunstschil
der Raden Saleh. Dit zwembad be
hoorde toe aan een particuliere ver
eniging, waarvan men lid kon worden.
Zulk een vereniging kon natuurlijk als
leden toelaten of weigeren, die zij wil
de. De autoriteiten hadden hierover
hoe men ook over deze discriminatie
mag denken, niets te zeggen. Er werd
toen, als ik het goed heb, in de Ge
meenteraad van Batavia op gewezen,
dat het Bataviase zwembad zijn water
van een openbare instelling, de Wa
terleiding kreeg, zodat daarom ieder
een moest worden toegelaten. Ik weet
niet, hoe de zaak is afgelopen, doch
na de oorlog schijnt die scheidsmuur
tussen de bevolkingsgroepen te zijn
geslecht, en terecht.
Ik zou er in dit verband op kunnen
wijzen, dat in het z.g. "Villapark" te
Solo slechts Europeanen, geen "In
landers" mochten wonen. En aan wie
behoorde dit Villapark met zijn fraaie
Westers ingerichte huizen? Aan nie
mand minder dan aan Z.H. Prins
Mangkoe-Negara VII Hij wilde er
blijkbaar een kampoeng blanda van
van maken.
DR. H. J. DE GRAAF
(II)
Wij hebben de bijdrage over de VPRO
-documentaire "Indonesia Merdeka!"
van Dr. de Graaf met grote belang
stelling en ten dele met instemming
gelezen.
Zoals uit ons Kerstnummer blijkt, had
den wij zelf reeds een commentaar
geschreven, waarvan de algemene
strekking niet veel verschilt van de
opinie van Dr. de Graaf. Er is echter
één punt, waarop wij het volstrekt met
hem oneens zijn. In zijn opstel schrijft
hij, Roeslan Abdulgani's verklaringen
besprekend, dat hij o.a. "met de be
kende fabel aankwam, dat na de val
van het N.l. bewind in 1942 een deel
der nationalistische beweging onder
dook en zich op verzet toelegde, ter
wijl de overigen contact zochten met
de nieuwe heersers, teneinde zich van
de belangrijke bestuursposten te ver
zekeren.
Voor zover mij bekend is, zijn slechts
de communisten ondergedoken," enz.
En de groep Sjahrir dan? Wij laten in
het midden of er, zoals vaak wordt
beweerd, een afspraak bestond tus
sen de nationalistische groeperingen
(ik acht dat onwaarschijnlijk) maar het
"3-ler'mneringen aan iSoekaboemi
SPECIALE TONG-TONG EDITIE
De geschiedenis van Soekaboemi; de
hotels, scholen, de Politieschool. Her
inneringen aan bekende Soekaboeme-
laren, uitgaan op Soekaboemi en ge
meente-parkara's.
Meer dan 150 briljante foto's van
groot formaat en 3 plattegronden van
Soekaboemi. Samengesteld door J. M.
Knaud. Formaat van het album 20 x 30
cm., 132 pag.
Prijs f 25,plus porto f 4,
Verkrijgbaar bij boekhandel
TONG TONG
is een feit, geen fabel, dat een deel
van de beweging onder aanvoering
van Soekarno de weg der coöperatie
koos en een ander deel onder leiding
van Sjahrir die volledig afwees. Dat
Soekarno tot samenwerking besloot
was overigens naar mijn stellige over
tuiging, omdat hij meende langs deze
weg het ideaal van een onafhankelijk
Indonesië het best te dienen. De con
troverse tussen beide stromingen
kwam overigens duidelijk aan het
licht, toen in nov. 1945 Sjahrir zijn
brochure Perdjuangan Kita publiceer
de en daarin stelde, dat niet de colla
borateurs, maar de "zuiveren", die
zich niet in contact met de Jappen
hadden begeven, de bestuursmacht in
de Republiek toekwam. Sjahrir stond
een democratische, staatkundige
structuur naar westers voorbeeld
voor: wie het staatshoofd was, kon
hem minder schelen - omdat dit toch
slechts een symbolische figuur zou
zijn, in zijn gedachtengang - dan wie
de macht in handen hadden. Dit zou
den figuren moeten zijn van volledig
onbesproken gedrag, die niets met
de Jappen hadden ondernomen. Zo
als U weet, won in eerste instantie
Sjahrir het pleit en werd hij minister
president. De slimme vos Soekarno
week tijdelijk naar het tweede plan
(als bestuurder) met kennelijk de ach
tergedachte, dat hij Sjahrir nog wel
klein zou krijgen en dat is inderdaad
ook gebeurd. Soekarno steunde op
zijn enorme populariteit (en een
scherp politiek inzicht). Hij wist dat
hij tenslotte altijd zou winnen, in dat
tijdsgewricht. Sjahrir, de redelijkheid
in persoon, was tenslotte geen por
tuur voor hem.
De vraag, of het Nederlandse leger
de guerilla had kunnen bedwingen is
van zuiver speculatieve aard, gezien
het feit, dat in het proces van het
verkrijgen der onafhankelijkheid een
een aantal factoren meespeelde van
buitenlandse oorsprong (evenals in
Vietnam, waar de over praktisch on
beperkte gevechtskracht beschikken
de Amerikanen tenslotte gedwongen
waren zich terug te trekken).
Tenslotte enige opmerkingen over de
discriminatie. In het zwembad Tjikini
werden inderdaad Indonesiërs ge
weerd totdat in het midden van de
dertiger jaren de druk (ook van een
aanzienlijk deel van de Europese bur
gerij) te sterk werd.
Aanleiding tot de crisis en tenslotte
tot de overwinning van de tegenstan
ders van het over één kam scheren
van beschaafde Indonesiërs en de
kampongbevolking was het feit, dat
de kinderen van de nieuwbenoemde
regent van Batavia, Ahmed Djajadi-
ningrat, onder de algemene regel óók
niet werden toegelaten. Gezien af
komst, capaciteiten en oriëntatie van
deze bestuursambtenaar, vond men
dit toch wel al te zot. Overigens was
dit een tijdsbestek van Umwertung
aller Werten: er kwamen in diezelfde
tijd Indonesische leden van de Raad
van Indië, die evenwel als andere "In
landers" niet toegelaten konden wor
den tot de Sociëteit de "Harmonie".
Daar de toenmalige Landvoogd de ge
woonte had daar Vrijdagsavonds met
de leden van de Raad informeel te
babbelen, was het bestuur van de
"Harmonie" wel verplicht, water in de
wijn te doen.
Nog niet lang te voren intussen was
het mij niet mogelijk met een vriend
van mij, Indonesisch lid van de Volks
raad, later een der eerste inheemse
leden van de Raad van Indië, die in
Nederland had gestudeerd, van hoge
Javaanse adel (broeder van de toen
malige Paku Alam) en zó Nederlands
georiënteerd, dat hij na zijn ambts
termijn zich in Nederland vestigde en
daar ook is gestorven, de heilige
grond van de "Harmonie" te betre
den. Wél werden wij toegelaten in het
Oost-Java-Restaurant, maar wilden wij
naar een Europese bioscoop, dan wer
den wij verwezen naar de klas kam-
bing!
Allemaal haast onbegrijpelijke zaken
in het licht van moderne verhoudin-
7
