HET SCHANDAAL Drs. H. D. VAN PERNIS Voor mij liggen de derde en de eveneens 600 p. tellende vijfde druk van Kamus Belanda. De 3e druk is verzorgd door A. L. N. Kramer Sr. (1953), door ons in de jaren '50 in Den Haag, toen wij werkten aan de Ensiklopedia Indonesia (3 din) schertsend "god Kramer" genoemd. Toen viel het ons nl. al op, dat er niets te beginnen was met dit rariteiten- en fossielenkabinet, in hoofdzaak samengeraapt uit Klinkerts "Nieuw Maleisch-Nederlandsch zakwoordenboek van 1892, 3e on veranderde druk 1918 en diens naschrijver van Ronkel (laatste druk 1946) met 'n apart ingenaaid toevoegsel van Kramer. Kramer ging op een gegeven moment zover dat hij zijn boek vol met niet gangbare woorden en onbestaanbare maak- vertalingen "Kamus Belanda" doopte. Kramer is 1956 overleden. Niet lang daarna raakten moderne woordenboeken zoals het Indon.-Ned. woordenboek van Poerwadarminta/Teeuw (2e druk 1952) en het dito woordenboek van onder getekende (1950) uitverkocht. Van Goor/van Hoeve rook een gat in de markt en heeft sindsdien god Kramers wb. met de pretentieuze titel nog drie keer vrij wel onveranderd herdrukt. Weliswaar staat er op de titelpagina van de 5e druk (1965, onveranderd, ook wat spelling betreft herdrukt in 1975), dat deze opnieuw is bewerkt door Ir Sudjito Danusaputro. En weliswaar is het Indon. voorwoord van Sudjito niet zo harkerig als het ook in de laatste herdruk voorkomende stuntelige voorwoord van Kramer. Maar deze "docent i.d. Natuurkunde a.d. Medische Faculteit, Universitas Indonesia, Djakarta" heeft het óók zo lelijk laten zitten, dat men voortdurend het idee krijgt dat het voor een Nederlander niet mogelijk is Indonesisch te denken. Hierbij teken ik aan, ten eerste dat het mij in Bandjarmasin, les gevend aan een Sekolah Guru Atas en een Sekolah Menengah Atas (1949-1950) in de vakken Indonesisch, staatsrecht en economie, wél mogelijk was om Indonesisch te denken. Herhaaldelijk raakte ik in debatten verwikkeld met leerlingen, waarbij bliksemsnel in het Indon. moest worden gedacht en ge formuleerd. Een herhaling van die er varing volgde tussen 1952 en 1956, toen ik met een ploegje Indonesiërs werkte aan de vertaling van duizenden artikelen voor de Ensiklopedia Indo nesia, en tot nu toe ook, als ik optreed als tolk voor de rechtbank, meest voor Molukkers (dubbel moeilijk omdat die geen Indonesisch spreken). Aan een voltooiing van mijn Ned.-Indon. (zak) woordenboek ben ik in de encyclope- dietijd, toen het materiaal ervoor zo overvloedig voorhanden was, nooit toegekomen. En in 1958 zei de uitge ver Wolters, dat er geen markt meer voor was. Zo kreeg de fossielenmel ker van Goor/van Hoeve zijn kans. Want ook Teeuw c.s. in Leiden zag geen gat in het samenstellen van een Ned.-Indon. wb. Dat is de reden dat hij de instelling bevorderde van een leerstoel Nederlands aan de Universi tas Indonesia in Djakarta. Zo kon het bestaan dat een onbevoeg de en gewetenloze uitgever niet duldt dat in het staande zetsel belangrijke veranderingen werden aangebracht, alles onder het motto: Wij hebben niets te maken met "de nieuwe taal" en de nieuwe spelling van 17-8-1972. Het gevolg van dit alles is een noodtoestand, waarin het mij herhaaldelijk is overkomen dat ik akten, veiligheidsvoorschriften, folders, diëten enz. geheel zonder wb. in het Indon. moest vertalen. Zo heb ik een jaar of twee geleden voor een Indon. dame (weduwe van een Ned.) een KLM-folder moeten vertalen in het In don. Ze had wel Kamus Belanda, 5e druk, maar kon er niets in vinden. De zelfde klachten hoorde ik van Indon. studenten en bekende Indon. vertalers als H. B. Jassin (vertaalde de "Max Havelaar"). En laat nu de Tong Tong redactie in het nr. van 1 febr. jl., p. 10 een puzzel publiceren, die voor wat de Indon. woorden betreft is gebaseerd opgod Kramer. De puzzel geeft een mooi voorbeeld van een niet be staand Indon. woord gegai niet ste vig (van huizen en schepen) dat Rob Vunderink in z'n onschuld gevonden heeft in een hem gegeven ex. van Kamus Belanda. Ik heb mij sinds 1935, d.i. dus al ruim 40 jaar intensief bezig gehouden met Indon., maar heb dit woord nog nooit gehoord en nog nooit ergens gelezen. Als het grote aantal van dergelijke (vaak dialectische Ma laya) fossielen en het enorme aantal blunders wordt geschrapt, komt er in het onwrikbare bestek plaats voor een aanzienlijk aantal woorden. Geen bruikbaar woordenboek. Maar laten we nu even, ten bewijze van mijn stelling, dat Kamus Belanda geen bestaand geen bruikbaar) wb. is, het deel Ned.-Indon. vluchtig door bladeren en enkele saillante gevallen opgeven van ontbrekende termen en uitdrukkingen. Pag. 2 onder aangaan, (een verdrag of lening): mengadakan (perdjandjian, pindjaman). Onder aan gelegenheid: urusan. Pag. 3 onder aangegeven (nader iets): djelaskan; pag. 6 aanstichten: mendalangi; pag. 7 aanvechten: (o.a.) mengganggu-gugat; pag. 10. achtergrond, lees: latar bela- kang; pag. 14 afkondigen: memaklum- kan; afkondiging: pengundangan; af leiden (o.a.) simpulkan; pag. 17 af stemmen: menjesuaikan (politiknja ke- pada); afstoffen: (me)-ngebut; pag. 19 afzijdig (blijven): terus berdiri diluar garis; pag. 21 anderzijds: sebaliknja; pag. 24 aspect: segi; pag. 31 (ten) behoeve (van): untuk keperluan; pag. 33 belasting: juran negara; pag. 35 beoordelen: menilai; pag. 37 beschrij ving: gambaran, uraian; pag. 39 (bui ten het) bestek (vallen): diluar bidang (o.a.); pag. 40 betrekking (hebben op): berlaku bagi; pag. 41 bevoegd: ber- wenang (niet berhak! gerechtigd); bevoegdheid: wewenang of kewenang- an; pag. 45 bijwoord: kata keterangan; pag. 47 blijken: ternjata of kenjataan (in akten); pag. 52 brandweer, lees: barisan pemadam api; onder brand: in brand staan: (rumah) njala; pag. 53 (met zich) brengen: mentjakup; pag. 55 buitenland, ook: pihak luar; buiten staander: orang luar; pag. 56 burger lijke stand, lees: Tjatatan Sipil; bur gerlijk wetboek, lees: Kitab Hukum Perdata; pag. 59 civiel (juridisch), lees: perdata; pag. 59 combineren: hubung- kan; pag. 62 consulteren: menghubun- gi; controverse: pertentangan; pag. 67 (iemands mening wordt) gedeeld door: diakui oleh; pag. 69 (staat van) dienst: daftar riwajat bekerdja; pag. 73 door halen (wat niet van toepassing is): (jang tidak perlu) ditjoret; pag. 74 dos sier: berkas; pag 76 (onder) druk (zet ten): menekan, menindis; pag. 80 een zijdig, lees: sepihak; (de) eerstvolgen de (maand nadat): bulan berikutnja; pag. 83 enigszins: tunggal (enig) is een klakkeloos van Ronkel overgeschreven blunder; onder enkel II kara en koteng schrappen; enkel en alleen: hanja dan melulu; ereveld, lees: taman bahagia; (verklaring van) erfrecht: keterangan ahliwaris of k. hak warisan; pag. 85 excuus, ook: alasan; pag. 87 in feite: sebenarnja; pag. 94 gekant tegen, lees: menentang; pag. 97 gemeente: 1. (chr) sidang djemaat; 2. (isl) umat; 3 (staatkundig) kotamadya, madya; pag. 98 geporteerd voor: menganut; pag. 102 gezag: wibawa; gezagheb bend: sangat berpengaruh; pag. 103 gezien (geacht), lees: disenangi; pag. 105 (het is maar) goed (dat), lees: un- tunglah; pag. 110 (aan de) hand (van): berdasarkan; pag. 111 hanteren, lees: mempergunakan (ukuran); pag. 114 (een vonnis) herzien: merubah (kepu- tusan); pag. 115 (in zijn voornoemde} hoedanigheid: dalam kedudukannja tsb.; pag. 116 hoofdbestuur, lees: pe- doman (pengurus) besar (pemerintah- an besar bestaat niet); honoreren: membajar; menampung (hasil hasil perdjuangan); pag. 120 idee: gagasan. pemikiran; pag. 121 impliceren: men tjakup; pag. 122 indertijd, lees: tem- pohari; pag. 123 infrastructuur: prasa- rana; ingaan op: mendjelaskan; inhe rent aan: melekat pada; initiatief: pra- karsa; pag. 124 (een standpunt) inne men, ook: menganut pendirian; pag. 127 inwrijven, lees: gosok pada; pag. 132 keren (naar): hadapkan (kepada, kearah); kern, fig. ook: pokok pang- kal; pag. 145 hier wordt landraadrech- ter (hakim pengadilan negeri) verward met landrechter (hakim kepolisian); pag. 147 legaliseren, meestal: menge- sahkan; leges, lees: uang (upah) tulis, bea, e.d.; pag. 153 gevaar (lopen): (dapat) bahaja; pag 156 (niets te) ma- 12

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Tong Tong | 1977 | | pagina 12