12-1-1942. De terugtocht voor de
Japanners was in volle gang. Dage
lijks werden de KNILM mensen ce
confronteerd met mensen op de vlucht.
Zo groot is de vraag naar plaatsruim
te dat de Techn. Dienst van de KNILM
er toe overging om de stoelen uit dr
machines te verwijderen, waardoor de
accomodatie van 16 tot 30 en zelfs tot
40 plaatsen werd uitgebreid.
Op 14-1-'42 vertrok de DC-2 PK-AFK.
met vlieger G. J. de Haas, bwk. J. F. M.
Blauw en H. Buytendijk van Andir naar
Samarinda II in Oost-Borneo. De Haas
heeft zijn Brewster-Buffalo verwisseld
voor een DC-2. Op 15-1-42 kwamen ze
aan; aan boord groot materiaal voor
de ML, zoals motoren voor de Glenn-
Martins. Op 16-1-42 gingen ze via Ba-
lik-papan terug, laag vliegend over de
oerwouden van Borneo vanwege het
gevaar van de Japanse jagers. Zij
kwamen veilig thuis.
De volgende vlucht werd op 23-1-1942
ingezet met de DC-3 PK-AFW. Vlieger
R. P. A. van Rees, bwk J. Deltenre en
telegrafist D. K. R. Sweitser hadden
zorgen, want het gevaar was tastbaar
geworden. Bericht werd gegeven dat
de Japanse vloot Balikpapan naderde.
Op 24-1-42 landde van Rees te Sam
II. Zo vlug mogelijk lossen en dan met
een terug. Om 9 uur 's morgens wa
ren de wielen van de grond en om
09.10 uur sloegen de Japanners toe.
Lichtspoormunitie drong de cockpit en
de cabine binnen. Delterne zat onder
het bloed want een deel van zijn kaak
was weggeschoten, van Rees is ge
wond aan zijn hals, terwijl enkele e-
vacuee's in de cabine ook ernstig
werden getroffen. Vlak over de boom
toppen vliegend maakte van Rees uit
eindelijk een noodlanding op een stuk
je open terrein in de oerwouden -
echter niet zonder kleerscheuren - van
Rees raakte bewusteloos maar kwam
weer spoedig bij en haalde met de
minst gewonde passagier allen via het
cockpitraam naar buiten, want 't vlieg
tuig stond in brand - Sweitser heeft
zeven ribben en een sleutelbeen ge
broken. Van Rees ging er toen alleen
op uit om hulp te zoeken en vond
goedwillende Dajaks. Via een missio
naris werd Samarinda II gewaarschuwd
en uiteindelijk werden allen op één na
gered. Voor één der passagiers - een
BPMer - kwam de hulp te laat.
Twee dagen later was de KNILM min
der gelukkig. Op het vliegveld Penfoei
bij Koepang stonden 11 Lockheed
Hudson bommenwerpers van de RAAF
en 2 KNILM toestellen. Een De Havil-
land Dragon PK-AKV, die gebruikt
werd voor de lijndienst Koepang - Dilli
en die ingezet zou worden voor een
dienstvlucht met personeel van de
luchtbeschermingsdienst. Vlieger was
U. De Gioxa Salvi. De PK-AKV was
niet vliegklaar.
Het tweede toestel was een Grumman
G 21, de PK-AFS, een amfibie-vlieg
tuig van de "Grote Oost" groep van
de KNILM. Vlieger was C. ten Katen.
Hij bood de luchtbeschermingsambte
naren aan met hem de controlevlucht
te maken. Hij zou zijn behulpzaamheid
met zijn leven moeten betalen. Kort
na de start verschenen zeven Japanse
jachtvliegtuigen boven Penfoei. Drie
bleven cirkelen en de andere bescho
ten hangars, barakken en het radio
station - dan scheidden twee Zero's
zich van de groep af - ze hebben de
wegklimmende Grumman ontdekt! Ten
Kate probeerde met zijn machine in
een ravijn weg te duiken maar de
poging mislukte
Met de PK-AFS kwamen de vlieger
C. ten Katen, de bwk J. Doornbos, de
telegrafist F. Ruyter en de bestuurs
ambtenaren L. E. Goedhart en C. F.
Wedner om het leven.
Tarakan en Balikpapan in Oost-Bor-
neo, Menado en Kendari op Celebes
waren bezet. Op 31-1-1942 viel de
basis Ambon. In het westen van de
archipel moesten de evacuatievluch-
ten naar Singapore na 2-2-1942 wor
den gestaakt - het eiland lag toen al
onder artillerievuur van de Japanners
op de vaste wal, en op 9 februari
landden de Japanners op Singapore-
eiland.
Op dezelfde dag onderging Kemajo-
ran, de burgerluchthaven van Batavia,
de eerste luchtaanval, waarbij drie
KNILM vliegtuigen werden bescha
digd: de PK-AFG "total loss" en een
De eigentijdse tragedie is niet
zozeer het lawaai van de slechte
mensen als wel het stilzwijgen
van de goede. - J. D. Harkins.
Wij helpen U GRATIS inlichtingen te ver
zamelen voor Uw familiestamboom. Wilt
U s.v.p. Uw medewerking hieraan verlenen
door zelf op te geven wat U van de be
treffende familie weet. U kunt daarvoor
een model aanvragen. Voegt U altijd een
gefrankeerde, zelf geadresseerde envelop
pe bij I
INDISCH FAMILIE ARCHIEF
Vreelandsestraat 14, Den Haag, tel.
070 - 45 44 06.
De PK-AFS van de KNILM die op 25 januari 1942 door Japanse zero's boven Timor werd
aangevallen en afgeschoten.
DC-5 en een Super Electra min of
meer ernstig beschadigd. Ook kreeg
op die datum de ass. Hfd. Techn.
Dienst KNILM Ir. Augustijn het drin
gende verzoek, naast het repareren
van zijn eigen vliegtuigen, zich te be
lasten met het assembleren van per
schip aangevoerde Hurricane-secties -
gedeeltes van Engelse jachtvliegtui
gen, die door de ML/KNIL vliegers
zouden worden gevlogen in de strijd
tegen de Japanners. Hieraan werkten
o.a.mee de bwk's E. H. van Hummel,
C. H. O. Meier, en J. Swart. De werk
zaamheden vonden plaats in de bui
tenwijken van Batavia, in tuinen en
tussen de bomen, verborgen voor vij
andelijke verkennersvliegtuigen. Op
16-2-1942 vloog de nieuwe geformeer
de ML/KNIL Hurricane-afdeling, ge
commandeerd door de 1e Lt. vl. wnr.
R. A. D. Anemaet, naar Kalidjati.
Ook op 9-2-1942 vertrok gezagvoerder
Evert van Dijk met de DC-3 PK-ALW
(Wielewaal) van Medan naar Calcutta
en Lydda en komt op 15-2-42 terug op
het vliegveld Kemajoran. Een tussen
landing te Medan op de terugweg kon
nog worden gemaakt - het was nog
vrij - maar als zij in de ochtendsche
mering ten zuiden van Palembang
vliegen zien zij de felle branden van
de olie-installaties - de Japanners zijn
geland! Op deze dag eindigde na bijna
19 maanden operatie de laatste KLM
dienst: Batavia - Lydda. En op dezelf
de dag capituleerde Singapore.
Maandag 16 februari. Palembang en
Djambi waren gevallen. Met een Sy-
korsky amfibie PK-AFX maakte G. J.
Schipper de laatste KNILM-vlucht naar
Oosthaven, Biliton en Telok-Betong
en dan was het ook voor de KNILM
in dit gebied afgelopen. Zij had in de
voorafgaande weken een belangrijke
bijdrage geleverd in het transport van
Java naar Sumatra en andersom. Heen
met oorlogsmateriaal, medicamenten,
voedsel, sigaretten - terug met gewon
den en evacue's, vooral vrouwen en
kinderen.
(slot volgt)
7
