Swami Singh's
Oosterse
Met de 'ZEEVAARDER' naar Australië
- Magic-show
- Dance-show
- - Kindertheater
Boekingen:
Tel. 020-94 70 59
De geschiedenis van een poging te ontsnappen (I)
door G. A. Schotel
Enkele weken geleden was het 35 jaar geleden dat het onderstaande zich af
speelde. Natuurlijk zijn daardoor enkele details vervaagd, maar de hoofdzaken
staan mij nog helder voor de geest alsof alles gisteren gebeurde.
Met een onderbreking van ruim een jaar, was ik van af 1930 op Zuid-Bali
werkzaam geweest, eerst als geëmployeerde, later als agent van de N.V. Af-
scheepzaak "Esser", een dochter van de Nederlandsche Handel-Maatschappij
N.V., in Indië beter bekend als de "Factorij". Tegelijkertijd namen wij ook de
belangen van de K.P.M. en de K.N.I.L.M. waar. Ik was er getrouwd, twee van
mijn kinderen waren er geboren en ofschoon de malaise van de 30-iger jaren
ons zeker niet onberoerd en zonder zorgen liet, was het al met al een gelukkige
tijd.
En toen kwam Pearl Harbour, 8 decem
ber 1941 en alles veranderde. Van het
kleine aantal Nederlanders werd al
spoedig ruim de helft onder dienst ge
roepen en in ons bedrijf bleef ik daar
door als enige achter. Ik was onder
gebracht in de z.g. noodformatie en
tegelijkertijd benoemd tot vertegen
woordiger van het regerings Voeding
Middelen Fonds, met de opdracht van
uit Bali zoveel mogelijk Singapore te
bevoorraden.
En al spoedig vertrok het ene schip
na het andere, afgeladen naar die be
stemming. Helaas werden een aantal
daarvan op weg daarheen door de Ja
panners tot zinken gebracht.
Aanvankelijk werd de toestand door
allerlei commentatoren nogal optimis
tisch beoordeeld, mede als gevolg van
de initiele successen van onze onder
zeeboten.
Maar door mijn contacten met gezag
voerders van schepen en vliegtuigen
kreeg ik wat meer inside-information
en daaruit bleek dat men de kracht
van Japan deerlijk onderschat had. Een
diepe indruk maakte vooral het verlies
van de beide slagschepen "Prince of
Wales" en "Repulse" die door de Ja
panners met torpedovliegtuigen nabij
Singapore tot zinken werden gebracht.
In de tweede helft van januari 1942
had het eerste bombardement van het
vliegveld Toeban bij Den Pasar plaats
en dat had o.m. ten gevolg dat het
merendeel van de vrouwen en kinde
ren naar Java werd geëvacueerd.
Van de kleine mannenmaatschappij die
achterbleef had een deel naast zijn
eigenlijke taak ook opdracht tot het
vernielen van strategische voorraden
bij een eventuele Japanse bezetting.
We zagen dat ogenblik vrij snel na
derbij komen. Tarakan viel op 12 janu
ari, Balikpapan 25 januari, Ambon 1
februari, Makassar 9 februari, Singa
pore 15 februari.
Op de één of andere wijze drongen
verhalen over massaexecuties op Bor
neo tot ons door. Al deze berichten
hadden levendige discussies tengevol
ge. Wie van ons het eerst op het idee
kwam om een zeilschip uit te rusten
om zo nodig Bali over zee te kunnen
verlaten als andere mogelijkheden zou
den zijn afgesneden, weet ik niet
meer. Ook niet wanneer we daarop
kwamen. Het zal in de loop van januari
zijn geweest.
Was het plan aanvankelijk alleen naar
Java uit te wijken, al spoedig werd ook
aan Australië gedacht, dat slechts 600
zeemijlen van ons af lag.
Dit zou voor de gehuwden wel als
consequentie hebben het moeten ach
terlaten van hun gezinnen. Maar bij
eventuele gevangenneming van ons
door de Japanners zouden we toch
niets voor hen kunnen doen. Al met
al bleef het een moeilijke beslissing.
Weinig konden we toen vermoeden
dat ook vrouwen en kinderen vaak de
interneringskampen niet zouden ont
gaan.
Ons groepje bestond uit de politiein-
specteur Leyh, de douaneambtenaar
Wolff, de radiotelegrafist Caspers en
mijzelf: Wolff en ik hadden als stuur
man gevaren, maar hadden weinig on
dervinding op het gebied van zee-
zeilen.
Toch begonnen we met de voorberei
dingen voor onze tocht. Het gelukte
Wolff al spoedig de hand te leggen
op een geschikte zeewaardige prauw
en de uitrusting daarvan leverde ook
geen moeilijkheden op. Een groter pro
bleem was het aan de nodige instru
menten te komen. Een oud vliegtuig
kompas was het enige wat we konden
bemachtigen en van één van de K.P.
M.-schepen kregen we een zeekaart
Het opstel van de heer J. J. Nortier
over zijn ontsnapping aan de Japanse
bezetting in Tong Tong van 15 febru
ari jl. heeft tal van reacties van de
zijde van onze lezers gewekt. Hier
nevens vindt men er één van: de
geschiedenis van een poging die
helaas minder succes had dan die
van Nortier en de zijnen. Corres
pondentie met verscheidene lezers
die ons na de publicatie van het
stuk van de heer Nortier schreven
bracht nog iets aan het licht. Wij
maakten aan het slot een aanteke
ning over de o.i. meest befaamde
ontsnapping, die van Cor van der
Star van Pasar Ikan naar Mauritius.
Welnu, dat verhaal is te vinden o.a.
in het bij het stuk van Nortier (door
de schrijver) geciteerde boekje van
Frank Visser, DE SCHAKEL, in het
Eerste Hoofdstuk. (Uitgé A. M. C.
Stolk, Zuid-Hollandse Uitgeversmij,
Baarn, 1976). Wij kenden dit boekje
niet; op degenen die het wél kenden
moet onze vraag dus een potsierlijke
indruk gemaakt hebben, want het
antwoord had de schrijver al gege
ven
Van der Star heeft zelf ook een
boekje over zijn tocht het licht doen
zien en wel onder het pseudo Cor
nells van der Grift. De titel luidt:
"Vier maanden onder de Jappen op
Java en mijn ontsnapping", en is al
in 1946 uitgegeven door G. B. van
Goor Zonen. Ook dit geschrift was
ons niet bekend. Wij komen op de
tocht van Van der Star, thans in
Amerika een topman in de aluminium
-industrie, nader terug. Toen hij zich
in Amerika ging vestigen zeilde Van
der Star in zijn dooie eendje de
Atlantic over, maar dit moet, ver
geleken met zijn tocht over de In
dische Oceaan een peuleschil voor
hem geweest zijn!
JHR.
waarop het gebied tussen Bali en Aus
tralië. De West-Moesson zou nog tot
begin April doorgaan en met Westen
wind moesten wij in elk geval in Aus
tralië aankomen.
Ik wist dat het een verraderlijke kust
was met veel riffen, grote getijver-
schillen en sterke stromingen en ik
had daarom soms mijn twijfels aan de
kans op welslagen van onze tocht.
Maar de situatie veranderde volkomen
toen op 7 februari een slank jachtje
de haven van Benoa op z'n hulpmotor
kwam binnentuffen.
Het was het jacht "Zeevaarder", ei
gendom van de loods J. Barends te
Balikpapan. Na de val van deze plaats
was hij daarmee naar Makassar ge
zeild, waar Wout, de manager van het
Empresshotel zich bij hem voegde. Ik
kende Wout nog uit de tijd dat hij als
hofmeester op de Kapal Poetih voer
en nodigde beiden uit bij me te komen
logeren.
18
