Rozehout9 ebbenhout en ander hout
Van het Afrikaans Rozenhout kon ik de familie niet vinden. De Sono Kembang
Pterocarpus Indicus behoort tot de familie der Leguminoseae en het rode
Sandelhout, Pterocarpus Santalinus tot die der Santalaceae. Hugh Johnson
noemt in "Het Bomen Boek" de Bignoniaceae de Trompetbomen naar de vorm
der bloemen. Tot deze familie behoort de in Amerika groeiende Catalpa met
exotisch grote, bleekgroene bladeren. Men onderscheidt de Zuidelijke Catalpa
Bignonioides met grote pluimen wit en paars gevlekte trompetvormige bloemen,
die in vele tuinen groeit en de Noordelijke Catalpa Speciosa, een veel hogere
boom met zeer duurzaam hout. De Zuidelijke Catalpa heeft men met succes in
Nederland kunnen invoeren, één staat er o.a. in Baarn en één in een tuin in
De Steeg. Er zijn ook hybride Catalpa's, kruisingen van Amerikaanse met Chine
se soorten. De mooiste cultivar is Catalpa Bignonioides Aurea met goudgele
bladeren.
CATALPA
De ideale plaats voor een Catalpa,
zegt Hugh Johnson, is op een grasveld
met ruimte en zon en beschut tegen
de wind.
In Indië groeien vele soorten van de
familie der Bignoniaceae, hoge bomen,
lage bomen en heesters. Een der
hoogste bomen is de Radermachera
Gigantea, de Bedali met zeer sterk en
duurzaam hout. De meest bekende
boom is de Spathodea Campanulata,
de Spuitjesboom met oranje-rode bloe
men. Vóór het opengaan zijn de
bloemkelken strak gespannen van het
vele water, dat zij bevatten. De kelk
splijt aan de zijkant en dan ontplooit
zich de bloemkroon. Een vrij lage
boom van deze familie, die men vaak
in de kampongs ziet, is Stereosper-
mum Glandulosum, Kembang Poetih of
Sekar Petak (Tuinbloem). Men laat er
sirihranken tegen op klimmen.
Oxylon Indicum, Kajoe lanang, Pa
rang-parang, Woengli of Santi wordt
in het pepergebied van Sumatra ge
bruikt om peperranken tegen aan te
leiden. Van het hout worden ook plan
ken gezaagd.
Een zeer bekende plant is Pyrostegia,
die tot groot verdriet van Dr. L. van
der Pijl door ons de oranje Stephano-
tes werd genoemd, want, zegt hij, de
Stephanotes, de Bruidsbloem, behoort
tot de familie der Asclepiadaceae. De
Pyrostegia werd in het begin van deze
eeuw uit Zuid Amerika via Australië
in Bandoeng ingevoerd door de heer
A. Kerkhoven, landheer van de thee
onderneming Ardjasari op de Zuide
lijke helling van de Goenoeng Mala
bar. Uit Australië bracht hij ook zaden
mee van de Jacaranda, die in het
heerlijk koude bergklimaat prachtig
kon gedijen.
Tot de meest bekende soorten van de
familie der Asclepiadaceae behoort
Hoya carnosa, wasbloem of porcelein-
bloem, die uit Indië in Nederland in
gevoerd een kamerplant is geworden.
En Pergularia odoratissima of Boenga
Tongkeng met haar fijn geurende geel
groene bloempjes, die met rozen
blaadjes en melati tussen de kabaja s
en het ondergoed werden gelegd.
Plantkundigen hebben liever de Latijn
se namen, zegt Dr. van der Pijl, daar
mee kan men overal ter wereld te-
Diospyros Kaki
recht. Maar de inheemse naam erbij
zegt ons zoveel meer, dan herkent men
de boom of plant meteen.
Op school leerden wij van de planten
om ons heen ook de Latijnse namen,
maar altijd met de Maleise of alge
meen gebruikte naam erbij, ook de
families waar zij toe behoorden, zoals
Allamanda Cathartica, die prachtige
gele bloem, die tot de familie behoort
van de Apocynaceae samen met o.a.
de Vinca Rosea Kembang tembaga of
Soldatenbloem.
Cassia Alata, Ketèpèng tjina; Cassia
fistula, Trenggoeli, de Indische Gouden
Regen; Cassia Javanica, Trenggoeli
wawang; Cassia Siamea, de Djohar,
als schaduwboom geplant langs wegen
en in koffietuinen en Caesalpinia Pul-
cherima, Kembang merak, alle beho
rende tot de Leguminoseae.
Onze prachtige Flamboyant (Flame of
the Forest), Poinciana Regia, behoort
tot de Caesalpiniaceae, een onderfa
milie van de Leguminoseae.
De lieve Kembang sepatoe in allerlei
kleuren en vormen, Hibiscus Rosa Si
nensis behoort met de Waroe goe
noeng, Hibiscus Similis en de Waroe
laoet, Hibiscus Tiliaceus tot de familie
der Malvaceae.
SANDELHOUT
Tot de familie der Santalaceae behoort
Santalum Album, de Sandelboom, de
Tjendana. De Tjendana djanggi heeft
roodachtig hout, dat van de Tjendana
In mijn artikel "Van Rozenhout tot
Guitaar" in Tong Tong no. 8 van
15 november 1976 maakte ik een
storende fout. Mevrouw J. van de
Graaff-van Raalten uit Voerendaal
was zo vriendelijk mij er op attent
te maken. In mijn aantekeningen
stond: Afrikaans Rozenhout, ook Ja
caranda of Palissanderhout genoemd,
is afkomstig van Pterocarpus Erina-
ceus. Ik had enkele afbeeldingen van
Jacaranda's in Zuid-Afrika, een feest
van met lila bloemen overdekte bo
men in de lente en ik schreef: De
Jacaranda, Pterocarpus Erinaceus -
Dit was fout, want de Jacaranda
behoort tot de familie der Bignonia
ceae.
koening is geelachtig. Het wordt ver
werkt tot geurige waaiers, bijouterie
doosjes, wapengevesten en krissche-
den.
Door distillatie met olie ontstaat san-
delolie, die gebruikt wordt in de ge
neeskunde en in de industrie van par
fums, badzepen en wierook.
Het jonge hout van Pterocarpus Santa
linus is bloedrood en wordt gebruikt
als kleurstof in tandpoeders en zalven.
De grootste handel in Sandelhout
wordt gedreven met China, waar men
het geurige hout gebruikt voor het
vervaardigen van wierookstokjes, die
op de altaren der Huisgoden en in de
tempels worden gebrand.
De Exocarpus latifolius, de Tjendana
semoet of Tjendana kastoerie is een
lage boom, waarvan het hout minder
welriekend is.
Vooral in de Molukken kwamen vele
soorten Pterocarpus voor. Georg E-
verhard Rumphius (1682-1702) heeft
er verscheidene in zijn "Amboinsch
Kruidboek" opgetekend. Pterocarpus
mollis Rumph, de Lenggoea gaba-ga-
ba of Lenggoea poetih; Pterocarpus
Saxatilis Rumph, de Lenggoea kastoe-
ri, wortelhoutboom. De vleugelachtige
uitgroeisels aan het ondereinde van
de stam worden tot schijven voor ta
felbladen gezaagd. Prachtig hout met
een mooie "kembang". Als het een
maal gladgeschuurd is met daon ham-
pelas blijft het voor altijd fijn en glan
zend als zijde.
Bij de familie der Ebenaceae werd
reeds genoemd de Diospyros Tupru,
het Bombay Ebbenhout. Ook in Indië
is deze familie vertegenwoordigd. Een
vrij hoge boom is Diospyros Aurea,
de Tjaloeng mas. Van Diospyros pseu-
do-Ebenum, de Kajoe Areng is het
hout zeer gezocht voor krisscheden
en gevesten.
Diospyros Horsfieldii, de Kasemek is
in Indië een lage boom, waarvan het
hout weinig gebruikt wordt. De vruch
ten worden echter graag gegeten. De
Diospyros Kaki of Persimmon heeft
men uit China en Japan in de koudere
bergstreken en in Amerika ingevoerd.
De Chinese soort heeft glanzend groe-
lees verder volgende pag. 1e kol. onderaan
10
