KRETA SET AN
DE DAME MET DE KATJA PIRING
Oma zat altijd op de krossi males, en
's middags na het baaien zei ze vaak:
"Ajo Non, kom hier zitten bij Oma,
dan zal ik je vertellen van de Opera."
Hiermee begon, al heel jong, mijn
kennismaking met Oma's "andere we
reld". "Wat is dat Oma, opera?" Het
woord klonk me goed in de oren en
Oma brouwde, "opera" rolde zo lek
ker van haar tong.
Levendig gebarend met de handen be
gon Oma haar verhaal. "Vroeger ging
ik altijd met Opa naar de Opera in
de Schouwburg. Deftig Non, met
mooie jurk en jouw Opa ook erg deftig
gekleed, zo kranig zag hij eruit
"Maar wat is opera?" Oma vertelde
zo haar verhalen in haar eigen tempo
en ik gooide met m'n gevraag een
spaak in het wiel. "Adoeh, zo onge
duldig toch ben jij. Opera itoe is to
neel met zingen," aldus Oma. Ik snap
te er niet veel van. Masah toneel met
zingen? "O, erg mooi Non, we gingen
naar de Schouwburg in een kosong,
Opa en ik. En het gezelschap dat op
trad was van de Scala." "Wat is dat
Oma, Scala?" "Van Italië, anak bodoh
jij, luister dan toch." En Oma hervatte
haar verhaal. "Ik heb gezien La Tra-
viata, prachtig Non, dat is de Dame
met de Camelia." "Wat is een Ca..."
"Zo'n soort Katja piring", zei Oma
snel. Goed, dat wist ik dan. La Tra-
viata was de Dame met katja piring.
Oma vertelde 't hele verhaal met ge
baren, met bewogen stem, met flarden
van aria's. Tot dood, de Dame Waar
om ze dood moest begreep ik eigenlijk
niet goed. Wat ik ook niet goed be
greep was hoe het hele verhaal ge
zongen werd en zo. En wat was nou
zo mooi? "Alles Non," zei Oma, "de
muziek, de zang, de costuums, alles."
Pokoknja, ik weet niet hoe vaak ik de
verhalen gehoord heb over de helden,
heldinnen en boosdoeners uit Tosca,
La Bohème, Traviata, Madame Butter
fly, enz. En zelfs toen ik al twintig was
vertelde Oma me nog steeds over de
Schouwburg, de kosong, de Dame
met de katja piring. Oma was een ge
weldige one-man show die mijn be
langstelling voor opera had opgewekt
en levendig hield.
Ik zag mijn eerste opera toen Oma er
niet meer was, La Traviata. En tijdens
de hele voorstelling dacht ik aan Oma
en hoe goed ze het verhaal gedaan
had. En ik dacht aan haar maatstaf
voor een goede opera; "als ister veel
misère in 't verhaal dan is de muziek
't mooist, Non, en de opera op z'n
best."
Eindelijk begreep ik hoe mijn groot
moeder zo hartgrondig had kunnen
genieten en ook hoe ze haar liefde
voor de opera had overgebracht op
mijn vader en op mij, haar kleindoch
ter.
Mijn vader en ik gaan nog 'ns samen
naar de Metropolitan Opera House
hier in New York. Jammer genoeg
Meestentijds heeft "een autoboek" de
zwaarwichtige eigenschap van de
eerste tot de laatste pagina zeer
technisch te zijn. Bepaald alleen maar
voor auto-maniakken en dito technici.
En de niet-technisch-aangelegden lo
pen schuw in een wijde boog om der
gelijke lectuur heen.
Welnu, KRETA SETAN is iets heel an
ders. KRETA SETAN is het eerste
grote Nederlandse boek dat de ge
schiedenis weergeeft van het Neder
lands-Indische automobilisme in Tem
po Doeloe en de verschijnselen daar
omheen.
Het verhaalt van een facet van het
leven in het oude Indië; het leven van
mensen, pioniers, die "lijf en goed
toevertrouwden aan dat duivelse mon
ster op vier wielen, waarmee ze zo
maar zonder paarden uit rijden gingen,
verbijsterd nagestaard door de in
heemse goegemeente. Die krankzinni
ge blanda's toch, die nu zelfs een ver
bond met Satan hadden gesloten om
geen paarden te hoeven gebruiken...
Dat wil zeggen, voor zolang de on
zichtbare motor bleef lopen. Anders -
en dat gebeurde vroeger nogal eens -
kwam de eigenaar thuis mèt paarden,
of behulpzame Indonesiërs die ginne
gappend het vehicle huistoe duwden.
Legio zijn de avonturen, de feesten
en de koempoelans van deze eerste
automobilisten in het oude Indië, van
zonder Oma. Ze zou er zo van ge
nieten. Maar ik wil wedden dat ze er
niet meer van zou genieten dan van
de opera's die ze zag in haar jeugd;
in de Schouwburg in Soerabaia, sa
men met Opa, beiden in pakaian deftig,
rijdend in een kosong, helemaal in de
stemming al om te genieten van een
avond met de Dame met de Katja
Piring.
wier wederwaardigheden op kostelijke
manier wordt verteld door Frans Hab-
nit, die zelf deze tijd van zeer nabij
meemaakte.
Daarbij een keur van prachtige (en
heel grote) foto's uit het Tempo Doe
loe van Indisch automobilisme rond de
eeuwwisseling tot laat in de dertiger
jaren. En, van de kleurrijke verhalen
is geen woord gefantaseerd.
Kortom, KRETA SETAN is een boek
om te hébben en in één ruk uit te
lezen en te herlezen. Een volwaardig
BOEK, en geen pocket en dus ook
duurder. Maar de prijs meer dan
waard.
JMK
KRETA SETAN "de duivelswagen". Au
topioniers van Insulinde. Door F. F.
Habnit. Illustraties van Menno en A-
dolfs. Ruim 270 pagina's groot for
maat 21 x 30 cm (opengeslagen 30 x
42 cm, het formaat van meer dan 15
grote foto's) kunstdrukpapier, honder
den afbeeldingen en foto's en enkele
afbeeldingen in meerkleurendruk. Ge
bonden in linnen stempelband met
stofomslag. Prijs 65,en bij voor
intekening tot 1 mei 1977 59,50.
Aandelen en obligaties in
OUDE INDISCHE
ONDERNEMINGEN
Heeft u deze nog, wat doet u
er mee?
Wij verzamelen deze stukken.
Aanbiedingen, liefst schriftelijk
aan:
Mr. F. H. B. Berger
Pr. Mauritslaan 102
Den Haag. Tel. 070 - 55 12 13
Bij geen gehoor:
tel. 071 - 15 51 77
14
