LOTGENOTEN VOOR!
J. LEIMENA t
Het Molukken-Flores-transport wordt beschreven
Toch komen ze eindelijk los, de beschrijvingen van allerlei schokkende episoden
uit het bestaan van de Nederlandse krijgsgevangenen, die tijdens Wereldoorlog
II door de Japanse bezetters van Nederlands-lndië door heel Zuidoost-Azië
her en der werden vervoerd. Het is als een film die lang in de projektor vastzat
en nu dan is losgeschoten. De beelden waren bewaard, ze komen tevoorschijn
en zowel de lotgenoten als de buitenstaanders staan verbijsterd te kijken. Was
het zó
Hóe het eigenlijk was, wat er nu wel
en wat er niet gebeurde, wat er ge
rucht en wat er feit was en vooral,
waaróm er zoveel dingen gebeurden
die ongekend en onbegrijpelijk waren,
dat alles is maar moeilijk in een lees
baar verband van een historisch over
zicht samen te brengen. Toch hebben
veel van die lotgenoten het gewild,
toen al, toen ze in dagboeken, notities,
brieven, krabbels en soms verzen het
gebeuren in de kampen en tijdens de
transporten probeerden vast te leggen.
En ook later wel, toen alles herinne
ring was geworden, en weer anderen
de behoefte voelden om uit wat nog
in het geheugen leefde of op papier
stond, het verhaal te rekonstrueren
dat èn hen èn familie of vrienden voor
ogen bracht wat er toen was door
leefd.
Een van die onlangs ondernomen po
gingen om een stuk oorlogsgeschie
denis op schrift te brengen betreft het
transport van ruim 6300 krijgsgevan
genen dat in oostelijke richting op 25
april 1943 uit Soerabaja vertrok. De
Japanners wilden vliegvelden doen
aanleggen in het oostelijk deel van de
archipel, om zich mede van daaraf te
verdedigen tegen een geallieerd offen
sief vanuit Australië. De groep werd
onderweg gesplitst. Een deel kwam te
recht op Ceram ('De 1000 van Ama-
heieen deel op Haroekoe, een deel
op Ambon (Liang) en een deel op
Flores (Maoemere).
Er is over dit transport nog weinig
geschreven, hoewel er nu, achteraf,
veel blijkt te zijn opgeschreven. En
nog bewaard ook, ondanks de ge
bruikelijke inbeslagneming van onge
veer alles wat er aan papier was als
er weer was of moest worden ver
huisd. Van wat er is opgeschreven en
van later gemaakte overzichten is het
een en ander terechtgekomen in ar
chieven, o.a. in de Indische collectie
van het Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie in Amsterdam. Maar
veel is nog in partikuliere handen en
daar gaat het ons nu om.
'Ons' wil in dit geval zeggen een re-
daktiecommissie die onlangs is ge
vormd met het doel een preciese en
verantwoorde dokumentatie samen te
stellen, die zowel de nabestaanden als
de geschiedenis de bittere lotgevallen
doet kennen van een groep land-, rijks-
en bondgenoten, die wat ongeveer een
vierde deel betreft het gedwongen a-
vontuur niet hebben overleefd. De re-
daktiecommissie, die een van de re
sultaten is van de periodieke bijeen
komsten uit de laatste jaren van de
deelnemers aan het Flores-transport,
bestaat uit J. H. W. Veenstra, voorzit
ter, T. B. Spuyman, secretaris, L.
Brocx, H. R. Hoekstra, J. R. Hogerzeil,
Th. F. Hoijer, P. F. Hondius van Her
werden, L. Jacobs, R. Korteweg en J.
Kuilman.
De commissie vraagt iedere vroegere
kampgenoot, en in voorkomende ge
vallen ook erfgenamen van kampge
noten, haar tijdelijk te willen afstaan
of tenminste ter kennis te willen bren
gen van het bestaan ervan, al het
dokumentaire en illustratieve materiaal
met betrekking tot het Molukken-Flo
res-transport, dat nog als privé-bezit
wordt bewaard. Gaat het om dagboe
ken, notities, verhalen e.d. dan vol
staan fotokopieën. Maar wie opziet
tegen de kosten van het kopieren kan
de originele stukken afstaan, die dan
na het maken van afdrukken worden
teruggezonden. Van voorwerpen (al
dan niet kunst en al dan niet gebruiks),
produkten van barakvlijt, tekeningen
enz. kunnen foto's worden verstrekt,
maar ook dit alles kan in origine voor
een reproduktie tijdelijk worden afge
staan. De commissie garandeert de
grootste zorg bij het omgaan met de
stukken. Haar leden weten immers uit
ervaring hoezeer ze voor menigeen
'pusaka' kunnen zijn.
Bent u bereid een bijdrage te leveren
aan een dokumentatie die wij, de over
levenden, aan onszelf, aan onze om
gekomen lotgenoten en aan het na
geslacht verplicht zijn samen te stel
len, dan kunt u zich wenden tot:
1. Het secretariaat van de redaktie-
commissie, dhr. T. B. Spuyman,
Zeemanlaan 18 b, Amsterdam, tel.
020 - 35 38 00.
2. Tot ieder van de commissieleden
afzonderlijk als ze tot de kring van
uw kennissen of tot uw omwonen
den behoren.
3. Op zaterdag 23 april a.s. tot het
comité dat in de Houtrust-rotonde
in Den Haag de reünie organiseert
waar voor het eerst de deelnemers
van het Flores- zoals het Molukken-
transport samen aan deelnemen.
Wie zelf niets te bieden heeft kan
toch bijdragen aan het welslagen van
het plan door een enquêteformulier in
te vullen dat de redaktiecommissie in
staat stelt zo nauwkeurig mogelijk een
historisch verantwoord beeld op te
Juist voor het afsluiten van de kopij
voor dit nummer vernamen wij dat
dokter Johannes Leimena op 72-jarige
leeftijd te Jakarta is overleden.
Dokter Leimena behoorde tot de groep
Indonesische medici die van 1945 af
in de nationale beweging zulk een
grote rol heeft gespeeld. Zij vormden
een intellectuele elite die van grote
betekenis is geweest voor de leiding
eerst van de strijd tegen de Nederlan
ders en later voor de opbouw van de
jonge republiek. Dank zij de omstan
digheid dat zij Nederlandse scholing
hadden ontvangen zijn velen hunner
tevens een uiterst welkome schakel
geweest tussen het nieuwe Indonesië
en de oude gezagsdragers. Leimena,
ofschoon een overtuigd republikein,
deed geen moeite zijn sympathiën
voor Nederlanders, voor zover die zich
niet vijandig opstelden tegenover het
Indonesisch vrijheidstreven, te verber
gen.
Deze Ambonese Christen-dokter is in
vele Indonesische kabinetten opgetre
den (meestal als minister voor ge
zondheidszorg) en genoot in wijde
kring respect.
JHR.
5 FEBRUARI
JUBILEUM FOTO'S
De foto's over ons feest op 5
februari j.l. zullen hier op Tong-
Tong tot 30 april blijven hangen
en tot dan kunt u ze bekijken en
bestellen 4,per stuk, kleur
17 x 11 cm) Komt U kijken?
roepen. Wie de genoemde reünie be
zoekt krijgt daar een formulier, wie
verhinderd mocht zijn kan er een aan
vragen bij het secretariaat van de
commissie.
Praat over deze oproep met derden
die mogelijkerwijs Tong Tong niet le
zen of andere erop betrekking heb
bende persberichten niet onder ogen
krijgen. Het 'rood vóór' mag dan tot
een ver verleden behoren, maar blijf
voor dit vriendschappelijk verzoek niet
doof om nog één keer extra attent te
zijn!
3
