EEN KOLFF(JE) NAAR IEDERS HAND
Een abominabel handschrift kreeg ik met de geboorte mee en geen onderwijzer
of onderwijzeres heeft er enige verbetering in kunnen brengen Een van de
onvergetelijkste definities van mijn tjakar ajam kreeg ik van mijnheer Lootsma
uit de 5e klas van de Christ. Lagere School in Malang: Je schrijft zo verschrik
kelijk dat is met geen pen te beschrijven!" Van alle reacties van leerkrachten
in mijn schoolbestaan die beurtelings boos, terneergeslagen, wanhopig, uitgeput,
ongelovig en ten einde raad waren, vond ik deze uitlating de meest origine e.
Wat in feite wérkelijk met geen pen
te beschrijven was, was het papier
waarop ik schreef. Mijn schoolschrif
ten waren afkomstig van toko Saeki
of toko Tayo in de Chinese Kamp
(waarom zei men altijd DE en nooit Het
Chinese Kamp?) om de simpele reden
dat ze daar 3 ct. per stuk kosten en
soms zelfs 6 voor 15 cent. Bij Kolff
kostten ze een dubbeltje en de dikkere
15 cent per stuk.
In tegenstelling tot de hier algemeen
bekende en gehandhaafde bewering
dat alle mensen in Indië schatrijk wa
ren, over landhuizen, 100 slaven en 20
rijtuigen beschikten, waren er vier wel-
standsgroepen: rijk, minder rijk, min
der arm en arm. Ik geloof dat de
grootste groep de "minder armen
waren. En dan dat "minder arm" ge
woon te beschouwen als eenvoudig
levend en gelukkig. Daartoe behoorde
ons gezin. We kwamen niets te kort,
alleen kochten we met voorbedachte
rade en meer vreugde dan rijkere men
sen misschien zouden doen. Ik had b.v.
een mooie tweedehands fiets, tweede
hands rolschaatsen, een tweedehands
boekenkastje met de mooiste tweede
hands boeken waar ik jarenlang aan
verknocht bleef. Mijn moeder kocht
nooit bij Oobéé (Onderling Belang) en
we deden al onze inkopen in de Chi
nese Kamp, waar je veel meer variatie,
originele en goedkopere artikelen had.
Ik fietste Zondag naar Mendit, maar je
kon me met geen stokslagen naar de
Soos krijgen om met Hollandse kinde
ren zoet rondjes te rolschaatsen met
een glas fosco toe. Dat was toch he
meltergend vervelend en duur?
Zo handhaafde men in Indië een ge
zegend en gezond stand- en wel-
standsverschil. Op school ging je met
iedereen op gelijke voet om, na school
was je vrij in het kiezen van je eigen
prettigste milieu.
Toko Saeki en Tayo, Japanse miniatuur
warenhuizen, voorzagen letterlijk in al
onze dagelijkse behoeften. Van sok
ken (6 cent) tot blikjes tonijn (8 cent)
en Semarang.
toe. Glaswerk, keukengerei, schoenen,
schrijfbehoeften, ondergoed, shirts,
sportartikelen, speelgoed noem het
op en Tayo had het. En goedkoper
dan welke winkel ook. Enfin, de Ja
panse verovering van de gehele con
sumentenmarkt kent U. De verovering
van alle consumenten erbij, 10 jaar
later ook! Maar wat wisten wij, ge
wone, gelukkige, eenvoudige mensjes
van de toekomst?
Tegen de tijd dat van Nederland het
verzoek kwam "Koopt Nederlands Fa
brikaat" (alsof Indië de Nederlandse
schatkist nog niet genoeg vulde!) was
het al te laat, hadden Saeki en Tayo
heel Oost-Java al tot in de finesses in
kaart gebracht, gereed voor een snel
le bezetting! Dat bedenk je dan ach
teraf.
Als ik schriften, pennen of griffels no
dig had, dan was het teroes door naar
Saeki. Dat het papier zeer slecht was,
had ik ook wel in de gaten, maar aan
gezien er aan mijn handschrift toch
niet veel te verbeteren viel, was zo'n
3 ets schrift mij best. Het papier was
zo dun, dat je er twee bladzijden door
heen kon zien.
"Waarom koop je niet eens een be
hoorlijk schrift", zei mijn moeder, toen
ze weer eens een ferme onvoldoende
had gesigneerd. "Die arme mijnheer
wordt gek van jouw werk!" Eerlijk ge
zegd, ikzelf ook. Die schriften van
Kolff, prachtig glanzend wit papier,
heel licht gelijnd, sterke bleekblauwe
kaft en een mooi, dik stuk vloeiblad
erbij cadeau. Schriften van Saeki had
den een flinterdun donkerblauw kaft,
papier was grijzig dun, soms vlekte
het zelfs als je pen te oud was. Je
kreeg er ook een gratis vloeiblad bij,
maar ho maar, dat was zo onbetrouw
baar als wat, het absorbeerde totaal
niet. Wel was het knalrose, als waar
schuwing.
De "stiefjes" van Kolff waren dikke,
zachte blokken van een heel bekend
merk, Pelikan, geloof ik. Betrouwbaar
en veilig. Ze kosten 15 cent per stuk.
Bij Tayo kocht je stief voor één cent
per stuk. Ze waren groen en plat en
je veegde er groen mee af. Maar na
tuurlijk kocht ik liever de gommetjes
in de vorm van olifanten, tijgers en
honden. Die waren wel wat onprak
tischer vanwege al die poten en staar
ten, maar je kocht er 10 in een zakje
voor 8 cent!
De griffels van Kolff waren dik en heel
fijn voorgeslepen. De papiertjes erom
heen waren altijd in hetzelfde ruitje
blauw-groen of paars. Je had ook de
zachte witte Faber griffels, die waren
Kolff Batavia, Noordwijk
veel duurder, ik bedelde altijd de
stompjes bij een Chinees vriendinnetje
dat altijd het beste van het beste
kocht. Ik maakte dan een "houdertje"
door er heel stijf papier omheen te
rollen. De Japanse griffels waren dun
en braken vaak middendoor bij de
eerste letter die je op je lei kraste.
Never mind, met een halve griffel
schreef je makkelijker. Het ellendigste
was dat die dingen zo moeilijk te slij
pen waren (op een dakpan of op de
stoep toch?), zo hard! Maar de pa
piertjes waren vrolijk oranje, paars,
rose gestippeld, geblokt of gebloemd.
Alles bij elkaar zorgden die Japanners
toch maar voor veel vrolijkheid in ons
jonge leven, voor ze ons goed te
grazen namen.
Toen ik naar de Mulo ging, was het
afgelopen met die fratseltjes en frut-
seltjes, toen werd ik kind aan huis
bij Kolff, Kajoetangan. Ik kocht er mijn
boeken, schriften, linialen, passer,
gradenboog, een volumineuze teken
doos. Afgelopen was het met het flin-
terig-vrolijke kaftpapier in felle kleu
ren; bruin en rood zagen alle boeken
en schriften er nu uit. Je voelde je
helemaal gewichtig als je in die mooie,
netgeordende winkel van Kolff bin
nentrad". Het rook er naar papier en
boeken, naar drukinkt. Je snoof ernst
en geleerdheid op. Dat was goed, als
eerste stap naar echte wijsheid.
Ik schreef op glanzend papier met een
Sailor vulpen. Het papier vlekte niet
en je kon er de regels van de vorige
bladzijde niet doorheen zien. Van wis
kunde en algebra snapte ik geen lor,
maar de passerdoos en de graden
boog waren de statussymbolen van
mijn nieuwe levensfase.
Een echt Kolff(je) naar mijn hand.
Maar aan mijn liandschrift heeft Kolff
niets kunnen verbeteren. Het bleef
het slechtste van het Zuidelijk half
rond. En het is nu het slechtste van
het Noordelijke. Schrijfmachines zijn
niet voor niets uitgevonden. En die
had Kolff ook.
10