C. Kolff Co
iiiïiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii!miliiiiiiliumin
NEDERLANDSE DURF EN ONDERNEMINGSGEEST MAAKTEN
KLEIN BEDRIJF GROOT
"Siet eri considereert doch wat een goede corragie vermachDeze woor
den van Coen speelden mij door het hoofd toen een gelukkig toeval het gedenk
boek "Honderd jaar Kolff" op mijn schrijftafel deponeerde. Het verscheen nu
al weer een kwart eeuw geleden. Het zaadje dat in 1848 in de vruchtbare bodem
van het oude Indië werd geplant was inmiddels, dank zij de goede corragie van
enige generaties ondernemende Nederlanders en de werkkracht van vele Indo
nesiërs en Chinezen uitgegroeid tot een boomneen, een woud. Toen in
1948 Kolff's honderdjarig bestaan werd gevierd telde het bedrijf 1300 medewer
kers, besloeg de drukkerij in Batavia een oppervlakte van 39.000 m2 en was er
in Indië geen grote stad zonder een vestiging van Kolff.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiiiiiniiiniiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Dit alles behoort tot het verleden: wel
is waar bestaat de drukkerij aan Pe-
tjenongan nog, maar de grote namen
die, sedert Van Haren Noman in Ba-
tavia's benedenstad een zeer beschei
den boekhandel begon, het bedrijf
zulk een fantastische vlucht hadden
weten te geven zijn alleen nog maar
te vinden in het gedenkboek. Het hon
derdjarig jubileum werd trouwens ge
vierd in de periode van de grootste
beroering, in de tijd van de revolutie.
De samenstellers van het gedenkboek
waren toen overigens nog vol van die
goede moed, waarover Jan Pietersz.
Coen het had. Het bedrijf had gedu
rende de Japanse tijd enorme klappen
te verduren gekregen, de grote man
van Kolff, Simon Terweij had het kamp
niet overleefd en was op 16 augustus
1945 gestorven, de bersiap-periode
had zeer vele medewerkers van het
bedrijf aanvankelijk weerhouden aan
het werk te gaanmaar, als ge
zegd, in 1948 was het bedrijf toch
weer een machtig element in het ne-
derlands bedrijfsleven. Niet zonder
trots vermelden de schrijvers van het
gedenkboek dat de omzet weer was
gestegen tot 98 procent van de voor
oorlogse.
Wat zij niet vermelden - en dat is ook
volkomen begrijpelijk (eigen roem
heeft een luchtje!) is, dat het Simon's
oudste zoon E. J. Terweij was, die het
rehabilitatieprobleem dat met zoveel
succes werd bekroond, ter hand nam.
Het werd enkele jaren later door zijn
broer W. S. Terweij voortgezet. Bon
sang ne peut mentir!
Kolff was onder de zinspreuk "door
tijd en vlyt" groot geworden. Aan vlijt
heeft het de opeenvolgende geslach
ten van leiders zeker niet ontbroken.
Gezond ondernemers-initiatief, durf en
doorzettingsvermogen - in één woord:
goede corragie - heeft een zeker niet
geringer rol gespeeld in de regelma
tige en haast verbluffende groei van
het bedrijf, leder die in de periode van
de eeuwwisseling tot aan de souve-
reiniteitsoverdracht ooit in Indië was
kende Kolff. Hetzij als verreweg de
belangrijkste boekhandel, hetzij als le
zer van d'Oriënt, of als opdrachtgever
voor drukwerk van de meest uiteenlo
pende aard. De fantastische uitbrei
ding van het bedrijf intussen was in
de jaren vóór de oorlog te danken aan
een man, die als jong graficus in 1908
aan de onderneming werd verbonden:
Simon Terweij. En Kolff mocht dan
over de gehele archipel een begrip
zijn geworden, Terweij genoot slechts
bekendheid in de beperkte kring van
vakgenoten en relaties. Was de groei
van Kolff in de jaren vóór Terwey's op
treden gestadig, pas toen Terwey op
trad bereikte deze het niveau dat zou
leiden tot een unieke positie in de
wereld van druk en boek. Kolff werd
niet alleen naar indische begrippen
een groot bedrijf maar één dat zich
kon meten met de grootste onderne
mingen op zijn gebied in de gehele
wereld. Siet en considereert wat goe
de corragie vermach
De bekende boekhandel op Noordwijk
in Batavia dateert van 1911; kort daar
op werd - achter de boekhandel - be
gonnen met de bouw van het drukkerij
complex dat allengs de omvang van
een stadsdeel zou gaan aannemen:
het strekte zich tenslotte uit van Petje-
nongan tot de spoorlijn Batavia-Priok.
De eerste wereldoorlog bleek geen al
te grote belemmering voor de ont
plooiing van Terweij's activiteiten: zo
arriveerde in 1917 in Indië de eerste
zetmachine. In 1923 werd Terweij de
enige directeur van de inmiddels met
het predicaat "Koninklijke" gesierde
"Boekhandel en Drukkerij G. Kolff en
Co": de naam van de Kolff- en die
tevoren al hun krachten aan het bedrijf
hadden gegeven maar die inmiddels
niet meer bij de zaak betrokken waren,
bleef aldus voor het nageslacht be
waard. Met de grote ontwikkeling van
het bedrijf had sinds jaren geen Kolff
meer van doen. Hun grote verdiensten
voor het bedrijf vallen vóór de eeuw
wisseling. De voltooiing van het door
hen gelegde fundament was aan an
deren, in de eerste plaats aan Terweij
voorbehouden.
Een kant van de activiteiten van Kolff
mag ik, gewezen hoofdredacteur van
het Bataviaasch Nieuwsblad, zeker
niet stilzwijgend voorbijgaan: in 1885
richtte de toenmalige bedrijfsleider
Hooyer deze krant op. Klein formaat,
lage prijs, bijnaam Het Lorretje
Maar het lorretje had aan het hoofd
der redactie een man van singulier
postuur, die geheel de Indische pers
wereld het kon benijden: P. A. Daum,
"Maurits". En toen Maurits al te vroeg
dit aardse tranendal verliet: Zaalberg.
Geen groot literator als Daum, maar
een geboren journalist met een fijne
pen, een gentleman bovendien en
daardoor reeds een uitzondering in de
Indische perswereld van zijn dagen.
In 1918 verkocht Kolff het Nieuwsblad
aan een combinatie van grote bedrij
ven, naar men zegt onder druk van de
Indische regering. De zeer progres-
8
