VERLOREN PARADIJS Poirrié Waar een wil is, is altijd een weg. Graag voldoe ik aan het verzoek, om naar aanleiding van de mooie foto in TT van 1 okt. '76 van het "Batoe Conserveringsbedrijf" nog iets hierover te schrijven. Jammer genoeg heb ik nooit met de oprichter(s) kunnen kennismaken en even min hun ongetwijfeld interessant bedrijf kunnen bezichtigen. Daarvoor had ik het veel te druk met mijn eigen Jam- en Siroopfabriek te Kalibahoeng (district Balapoelang/Slawi, 25 km vanaf Tegal, op 1400 voet, op de Noordhelling van de Goenoeng Slamat. Zolang deze machtige vulkaan "zijn pijpje rookte" zei men, m.a.w. zolang er een rookpluim uit de krater opsteeg was alles okee, maar o wee, als "zijn pijpje uitging", dan duurde het niet lang, of er kwam een lichte of zware aardbeving, waar wij minder last van hadden dan b.v. Boemiajoe op de Zuidhelling. Voor ter plaatse bekenden: het per ceel bedrijfje annex bungalow - bedrijf lag 250 m vanaf en boven de desa Kalibahoeng (bestuurd door een gemoedelijke Assistent-Wedona) tegenover de S.C.S pasangrahan en schuin boven het onvolprezen, door omliggende suikerfabrieken en parti culieren opgerichte, zwembad Kaliba hoeng, rechtstreeks gevoed door en kele bronnen in de uitgestrekte djati- bossen vlak achter het bungalowbe- drijf, van waaruit een fantastisch pa norama op enkele suikerfabrieken, Tegal, Brebes, Goeneng Merapi en baai van Pekalongan; als het een of twee maal per jaar in Brebes bandjir- de, konden we dat duidelijk zien. Het perceel stond op naam van Mevr. de Wed. A. M. A. Tausent (dus niet Town- send), een tante van mij en ik zelf heb later door aankopen en inhuren van de bevolking, de bestaande 12 bouw niet onaanzienlijk uitgebreid, o.m. op basis van "paron" d.w.z., ik kocht en gaf het zaadmateriaal (ketella pohon, djagoeng, groenbemesterzaden, enz.) en verder planten en tjangkokans van vruchtbomen, welker oogsten moesten dienen als basisproductie voor mijn fabriekje en ik kocht dan later de ge hele oogst op (dus met negatie der "paron" gedachte, ik vond nl. het "systeem paron "onetisch). Op ons "erf" (de 12 bouw) hadden we o.a. klapperbomen, allerlei soorten vrucht- en sierbomen, o.a. pala, ke- dongdong, mangis, doekoe, sterappels, zuurzak, sawo, djeroeksoorten, djam- boesoorten, lobi lobi, woeni, mangga, 20 soorten pisang, blimbing, gandaria, ramboetan, enz. enz. plus nog 200 bedden (10 x 1.20 m.) Europese en In donesische soorten groenten, koffie, rozen, katjapiring, zakdoekenboom, goudenregen, flamboyant enz. Het be nodigde water kwam via het waterlei dingbedrijf, dat tegen zeer geredu ceerd tarief uit een waterleiding uit dezelfde bronnen in het djatibos, die het zwembad voorzag leverde en we hadden zelf ook nog een bronnetje op het erf, dus water in overvloed. De overgrote rest van mijn benodigde fruit kocht ik echter in omliggende desa's door te voren de getaxeerde oogst te contracteren met betaling voorschot (uang pandjer) en later bij de oogst met bijbetaling te verreke nen; voordeel: aan huis/fabriek ge bracht en zekerheid van voldoende boomrijp (dus vers en ongeschonden) fruit voor verwerking van jams, siro pen en "vruchtenhoning" (z.g. pecto- se), zeer gezond voor jong en oud. Nimmer heeft men mij dit geheim kun nen ontfutselen, ondanks vele en ge regelde bezoeken van o.a. de heer J. W. Ochse (na de oorlog jarenlang hoogleraar in Amerika en daar over leden) van Econ. Zaken, Afd. Land- en tuinbouw in Batavia. Bedrljfsspionage was er toen nog niet bij. Mijn jams en siropen waren natuur zuiver zonder enige bijmenging van conserveringsmiddelen of "smaakma ker" en toch bleef de volle, natuurlijke geur en het aroma bewaard, enkel en alleen door nabehandeling via een on schadelijk en overigens eigenlijk zeer voor de hand liggend natuurproces, het zo geheten ei van Columbus. Jamsoorten: aardbeien, frambozen, a- nanas, djeruk manis, djeruk keprok, lobi lobi, moerbeien, abrikozen, terong blanda, djamboe-air, djamboe klutuk (onder de weidse latijnse naam Gua- jawa) pala, kersen (v.d. cherrybomen, U weet wel, die zo vreselijk snel groei de) verder Indische appelstroop en appelmoes, roekem, roselle archer, roselle rico (van de interessante zacht -rinse bloeiwijzen van deze Z. Amerik. "Schiet op Jan, ze zijn al in de volgende straat". planten). Siroopsoorten: rozen, vanille, tamarin de, allerlei vruchtensiropen en Mezco- lata, naar een door mijn schoonvader, de heer de Lizer de Morsain (de be kende "hoedenkoning" van Tangerang, waar hij een zeer renderend hoeden- bedrijf had met o.a. levering aan het KNIL (zaliger) van de bekende bam- boehoeden en verder hypermoderne dameshoedjes en plantershelmen, en Panama-hats) en mij "aangepast" Turks recept (alkoholvrij, dus geschikt voor groot en klein), hoofdbestand delen: sterk aftreksel van zuivere (coffeïnevrije) echte loewak-koffie, stroop, tetes enja, dat nu is het geheim van de smid, zowel gekoeld als warm te drinken, desgewenst met een tic. Verder nog diverse vruchtensauzen (dus toén al kant en klaar, voor bij pudding, enz., m'n liefje, wat wil je nog meer) en gekristalliseerd fruit (vruchtenkoekjes, djahe (stemginger). Ook maakten we échte ketjap Ben- teng volgens een oud recept van een onze onvolprezen Chinese sobats kentel, een Baba uit Tangerang, van zelfsprekend met diens toestemming; hij importeerde en leverde ons de z.g. biang uit China en wij bereidden die dan verder in hele grote kèntjèngs, dat zijn grote roodkoperen pannen (V2 tot 2 m diameter) door Chinese koper slagers met de hand geslagen uit één plaat (soms uit twee platen en dan geklonken), zeer interessant én knap hoor. Verpakking. Daar ik nooit middels ad vertentie of zo reclame maakte (véél te duur) moest ik iets anders verzin nen. In Bandung achter de gasfabriek was een Belgisch keramisch bedrijf (zover mij bekend het destijds enige Europese) en die maakten in het groot (ovenladingen van meen ik 100 of meer) keramische artikelen, potjes, kannetjes, etc. als siervoorwerpen. Daar bij keramiekfabricage de oven temperaturen zeer nauw luisteren, mis lukte weieens een ovenvulling, de voorwerpen kregen dan andere kleu ren en tinten, grilliger en daardoor vaak mooier, of liepen uit en zo'n la ding werd afgekeurd en op een hoop gedaan. Ik, die hoop "mislukte" la dingen voor een krats opgekocht in de vorm van b.v. tabakspot voor Pa, suikerpot voor Ma, stroopkannetje, grote kop met schotel, glas, beker, vaas, kruik, enz. Daarin werden door gendo's de jams en puddingsauzen gedaan en de opening afgesloten met tevoren in vorm en op maat gesneden kirai (een product uit de vloedbossen, waarvan men o.a. gekleurde kunst bloemetjes maakte - de tukang balon had ze, werden ook verkocht als sier in Indonesische woningen en voor offerpartijen) bijwijze van prop (kurk te duur en te klein voor grotere openin gen); de potten, enz. werden daarna even ondersteboven gehouden in lau- 14

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Tong Tong | 1977 | | pagina 14