IN 'N ANDERE WERELD
VOETSTAPPEN
OVER DE "KEBATINAN"
WIE GAAT ER MEE
DOES TRAVEL SERVICE
Het woord "Kebatinan" is misschien niet zo bekend als het woord goena-goena
dat met de kebatinan eigenlijk weinig te maken heeft zoals verderop duidelijk
zal worden, hoewel het dikwijls ermee wordt geassocieerd.
Het woord "kebatinan" is morfologies
afgeleid van "batin" dat de betekenis
heeft van "innerlijk; van binnen; de
binnenkant van de mens" e.d. in tegen
stelling tot "lahir", dat de betekenis
heeft van "uiterlijk; van buiten; de bui
tenkant van de mens" e.d. (Vandaar
dat lahir ook "geboren worden" of
"geboren zijn" betekent; de toestand
namelijk waarin de mens uiterlijk voor
het eerst zichtbaar wordt). Men zou 't
substantief kebatinan taalkundig kun
nen omschrijven als "wat het innerlijke
betreft" of zelfs als "het innerlijke
leven."
Bij diepere bestudering van deze term
blijkt echer dat de kebatinan in de
grond van de zaak een vorm is van
religie en bepaalde spiritualiteiten in
houdt. De kern van de kebatinan is na
melijk het geloof in één oppermachtig
Wezen en het geloof in goede en kwa
de geesten.
Het is dus een geloof in het boven
natuurlijke.
De kebatinan heeft vele vormen waar
onder de Kedjawèn d.i. de kebatinan
op Java, de bekendste is. Wij gaan
voorbij aan de geschiedenis van de
kebatinan (die zeker tot vóór de 8e
eeuw van onze jaartelling terug gaat
en waarin achtereenvolgens boedhis-
tische, hindoeïstische, islamitische en
christelijke elementen binnen zijn ge
komen waardoor de kebatinan dan ook
haar eklekties karakter heeft gekre
gen), en schenken nu alleen aandacht
aan enige algemeen voorkomende we
zenlijke kenmerken ervan.
Het doel van de kebatinan is "ma-
noenggaling kawoelo lan Goesti (jav.)
of "bersatunya manusia dan Tuhan
(indon.) d.w.z. de éénwording van de
mens met God. Hierdoor is meteen
duidelijk dat de kebatinan een vorm
van religieuze mystiek is en bij nadere
beschouwing veel gemeen heeft met
de christen-mystiek en de soefi.
Het is door deze doelstelling dat de
kebatinan dan ook verschilt van vele
yoga-vormen en van boedhistische
vormen van mystiek zoals b.v. de za-
zen.
De Kebatinan heeft, zoals eerder ge
zegd, vele vormen, maar die met het
bovengenoemde religieuze doel voor
ogen, zijn er de hoogste vormen van
ofschoon juist de minst gekende.
Er bestaan namelijk lagere vormen en
zelfs ontaarde vormen van de keba
tinan (vormen van tantrisme en sata
nisme) die in de volksmond ook voor
kebatinan doorgaan.
Juist aan deze vormen wordt meestal
het eerst gedacht bij het horen van
het woord kebatinan.
Het gaat in die vormen dan niet meer
om de éénwording met God, maar om
de geesten, en meestal alleen om de
nevenverschijnselen, die zich nu een
maal hebben voorgedaan bij mensen
die de kebatinan beoefenen. Deze ne
venverschijnselen zijn:
a. het contact met geesten;
b. het contact met afgestorvenen;
c. de bovennatuurlijke hulp van gees
ten of van afgestorvenen;
d. de natuurlijke maar dan toch wel
occulte (innerlijk verborgen stille)
krachten van de mens die ontstaan
door de beoefening van de keba
tinan;
e. allerlei vormen van bijgeloof en hun
praktijken die in de kebatinan veel
vuldig worden aangetroffen.
Alle javaanse mannen van tempo doe-
loe hebben op een of andere manier
de kebatinan beoefend. De meesten
echter kwamen slechts tot een "be
paalde" graad, terwijl anderen eindig
den als doekoen, de "medicijnman"
die gebruik maakt, hetzij van de bo
vennatuurlijke hulp van geesten, hetzij
van zijn eigen natuurlijke occulte
kracht, hetzij van beiden.
De bekwaamheid in het gebruik van
die niet-normale krachten wordt aan
geduid met het woord "ngèlmoe" (jav.)
of "ilmu gaib" (indon.) Eigenlijk wordt
met ngèlmoe de mystieke kebatinan-
leer bedoeld, maar "ngèlmoe" is met
een de noemer geworden waaronder
alle niet-normale kundigheden vallen.
Iemand met een sterke ngèlmoe krijgt
het predikaat "sakti". Dit woord sakti
wordt ook voor voorwerpen gebruikt
die een niet-normale kracht hebben,
terwijl plaatsen waar dergelijke krach
ten zich manifesteren "angker" (jav.)
of "keramat" (indon.) worden ge
noemd.
De weg naar éénwording met God
vergt een lange, zware ingespannen
askese. Het is tijdens deze periode van
askese dat velen gewaar worden dat
zich bij hun of door hun, niet-normale
krachten en fenomenen voordoen.
Dergelijke verschijnselen zijn voor de
kebatinan-mystiek slechts bijzaak en
maken deel uit van een fase op weg
naar hogere transcendentale ervarin
gen. De meesten houden echter dan
al op met de kebatinan, of zien van
verdere askese af; zij gaan de psy
chische moeilijkheden die erdoor ont
staan uit de weg enz. enz., of bezwij
ken voor de bekoring "munt te slaan"
uit de verworven ngèlmoe, terwijl an
deren ertoe komen hun ngèlmoe mis
dadig te gebruiken en dit is dan de
beruchte goena-goena, die onder "kle-
nik"-valt. Al het negatieve van en in
verband met de kebatinan, wordt na
melijk in het tegenwoordige Indonesië
"klenik" genoemd.
Klenik omvat alle pseudo mystiek in
de kebatinan en alle misbruik van
ngèlmoe die men bezit of die men zich
waant te bezitten. Zo is er tussen de
goede doekoens bijv. ook wel een
doekoen klenik als charlatan, kwakzal
ver of occulte misdager te vinden.
Zowel de hoogste vormen van de ke
batinan, als ook de lagere en de ont
aarde vormen ervan, hebben hun scho
len of groepen die onder leiding staan
van een goeroe of een kjai. Deze kan
eventueel nog zijn eigen speciale
ngèlmoe hebben.
H.W.
Alles wordt duurder, behalve de reizen naar Indonesië
Belt u eens vrijblijvend om nadere inlichtingen betreffende de vele
reismogelijkheden.
Ook verzorgen wij het vervoer binnen Indonesië; per vliegtuig, maar
ook per trein, bus en auto.
Telefonisch reserveren is mogelijk; vraagt u naar de heer Soebroto
of de heer Ling.
Van Woustraat 115 - Amsterdam - Telefoon 020-73 2138 76 30 63
lid ANVR en IATA
28
