KRETA SETAN
SENGON
De Duivelswagen
f 65,—
BIJ DE VOORPLAAT
Een enkele naam, een woord, een klank is meestal al genoeg om het hele beeld
in het focus van onze herinnering te brengen. Ik zie mezelf om 6 uur 's morgens
op station Malang in de trein stappen. Forens. Zes dagen van de week: Malang,
Blimbing, Singosarie, Lawang, Sengon, Soekoredjo, Bangil, Porong, Sidoardjo,
Gendangan, Wonokromo, Soerabaja-Goebeng. En s middags hetzelfde rijtje
langs in omgekeerde volgorde, 's Morgens schoon, koel, uitgerust, 9 uur later
trampé, kleverig, duf, sloom. Maar desondanks met het niet te onderdrukken
prettige gevoel van "thuiskomen". Baden, eten, slapen in een koele stad.
Na Soekoredjo begon de trein te klim
men en dan rook je de berglucht
dwars door de steenkool heen. Ik stak
mijn hoofd buiten het raam om "mijn
eigen trein te zien aankomen", schuin
in de bocht. "Nooit naar de locomotief
kijken", waarschuwde Moen Nuse, de
conducteur me. "Moet je blind wor
den?" Steenkoolgruis en gloeiend ook
nog, in je ogen, dat was nog het min
ste wat je in en door de trein kon
overkomen, andere verhalen werden
me ook niet onthouden.
Ik was de jongste forens tussen vele
oudere heren. Slapend of schakend.
"Ga toch zitten," zeiden ze, als ik
weer uit het raam hing. Niemand keek
naar mijn Sengons, niemand genoot
mee van het mooiste plekje, daar vlak
bij het plaatsje Sengon. De trein stop
te na Soekoredjo altijd om een an
dere trein te laten passeren. Soms
duurde het maar even, soms 5 minuten
of langer. Zo'n 30 meter van de baan
af stonden ze, drie prachtige sengons
op een heuveltje, dat afglooide naar
een smal stroompje helder water. Sa-
wahs en galangans en hier en daar
een bamboestoel. Stilte om de stil
staande trein. Alleen het zachte fluis
teren van de bamboe, het klotsen van
water tegen een paar kalistenen.
De sengons met hun wijde koepels
verspreidden een koelte, waar niemand
van profiteerde. Want er was niemand.
Even onwaarschijnlijk mooi als 'n bij
beltekstplaatje, mooier. In die tijd al,
aan het begin nog van mijn werkend
leven, kreeg ik een aversie tegen het
Zijn buiten de natuur. Archiefkasten
inplaats van bomen, geasfalteerde
straten inplaats van begrasde dijkjes,
ratelende schrijfmachines voor het
fluisteren van de bamboe. "Hier wil
ik doodgaan", dacht ik dramatisch, na
dat ik heel realistisch geconstateerd
had, dat ik daar toch niet kon leven.
In 1972, toen ik met Tjalie in de trein
naar Malang zat, was dit plekje er
nog. Nog één grote sengon, de kali
droog, de omgeving veel minder
groen. Droge moesson, veel te lang
al. "Hier is 't, hier is 't," riep ik tegen
Tjalie. Maar de trein stoof voorbij, we
stopten er niet, andere treinregeling,
betere treinregeling zei men. Mensen
houden niet zo van oponthoud.
Sengons? Ze zijn er in mijn leven meer
geweest dan welke boom ook. Sen
gons en Regenbomen. Mijn hele lage
re schooltijd liep ik onder de Regen
bomen, soms zeiden we "Sengon".
Ik weet nog niet of die bomen in het
Brantasdal, aan de Maetsuyckerstraat,
Speelmanstraat Sengons of Regenbo
men waren. In de bloeitijd vol vro
lijke rode kwastjes, daarna die lange
forse peulen die op de meest onver
wachte momenten neerkletterden. Een
kleverige, bruine pasta-achtige inhoud
met pitten. Het rook zoet en het was
zoet. Kon je ze eten?
"Laat me niet zien dat je die dingen
eet!" riep mijn moeder. Natuurlijk liet
ik het haar niet zien, zoals bij zovele
dingen, zorgde ik, dat ook die bezig
heid buiten haar gezichtsveld plaats
vond. Het was een misselijkmakende
zoetheid, maar ik werd er niet ziek
van, gelooid en gehard als mijn inge
wanden waren door het eten van let
terlijk alles, wat volgens Europese
maatstaven vies, oneetbaar en giftig
was. Pas toen een passerende vrouw
me terloops waarschuwde: "Djangan
makan non," gooide ik de peulen weg.
Zij zou het 't beste weten.
Ik heb het allemaal overleefd. Dat was
iaren voor ik verliefd werd op alle
Sengons en Regenbomen die ik in
mijn verdere leven heb ontmoet, op
pasars en voortuinen, langs gloeiende
wegen in de Oosthoek en koele hoog
ten in West-Java, zoals deze Sengon
die Rogier ergens in de buurt van
Bogor zag. Het enige verdriet dat ik
aan deze bomen heb, is de gedachte
dat ik er niet onder begraven zal wor
den. Ach, een mens krijgt ook niet
alles toch?
Albizzia Chinensis Merr Alb.
stipulata, is van Java. Heet sen
gon (Jav.) of djeun(g) djing
(Soenda).
Albizzia falcata Linn. Alb. Mo-
luccana Mig, komt uit O. Indon.,
later ingevoerd als de bekendste
schaduwboom met het bekende
slechte hout voor kisten. Kreeg
dezelfde volksnamen, soms met
een bijvoeging, bijv. sabrang.
De schermvorm komt bij vele
verwanten voor, ook bij wat men
op Java "regenboom" noemde;
een boom uit Trop. Amerika.
(Samanea saman of Enterolo-
bium saman).
Nog mooier bij Acacia-soorten
uit savannen (O.-Java de "pi-
lang") en vele uit Afrika.
Prof. v. d. Pijl
ONAFH. IND. TIJDSCHR. - 22e JAARG. No. 1
Opgericht en geleid door
TJALIE ROBINSON (1911 - 1974)
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong Den Haag - Tel. 070 - 54 55 00/54 55 01 - Post
giro 6685 of A.B.N. Den Haag Rek. No. 51.56.15.730.
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong B.V.
Directie: L. Ducelle
Administratie: Th. M. A. Scheulderman
Redactie: I. H. Ritman, L. Ducelle.
Eindredactie en opmaak:
Ch. J. A. Manders, L. M. Boon.
Vaste medewerkers: Dr. H. J. de Graaf, Rogier,
Poirrié, Mevr. Marsman, G. H. Bartman.
Verschijnt de 1ste en de 15e van iedere maand.
Prijs per nummer f 2,35. Abt. Nederl. (en E.E.G.-
landen behalve Engeland) kwart, f 12,50; halfj.
f 25,—; jaar f 48,50. Abt. Europa: jaar f 48,50.
Buiten Europa: jaar 56,50.
LUCHTPOST:
Abt. (per jaar en per luchtpost); Australië en
Nw. Zeeland f 96,50; Indonesië f 80,50; Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 80,50; Canada en Ver. Staten
f 68,50; Maleisië, Singapore en India f 80,50;
Suriname en Antillen f 68,50.
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN
Directie en redactie behouden zich het recht voor
om grondige redenen aanvragen voor abonnemen
ten te weigeren, of deze te beeindigen. Hierover
zal de betrokkene altijd van te voren in kennis
worden gesteld.
De redactie behoudt zich het recht voor copy te
weigeren dan wel te bekorten of te wijzigen met
toestemming van de inzender. Over genomen be
slissingen zal niet in details worden gecorrespon
deerd.
Het correspondentie- en betalingsadres voor Ame
rika is Mrs. R. Cohen-Top, 13740 Avion Drive, La
Mirada, California 90638.
"EINDELIJK I
Het eerste fotoboek over de au
tohistorie in Nederlands Indië.
250 prachtige foto's, boeiende
verhalen en kostelijke anecdotes
vertellen u over de eerste auto's
op Sumatra, Java en Bali.
50 Jaar historie op wielen, tegen
de achtergrond van ondernemin
gen, oetan en de ons zo bekende
steden.
Een boek voor jong en oud, voor
autoliefhebber en autohater, want
"Krèta Sètan" is méér dan een
autoboek alleen.
Het werd geschreven door
F. F. Habnit, oud-hoofdredacteur
en uitgever van "De Motor" en
"Het Sportblad" te Soerabaja.
PRIJS VAN
"Krèta Sètan, de Duivelswagen"
Bij aankoop een gratis
Java Motor Club sticker!
BOEKHANDEL TONG TONG
Prins Mauritslaan 36, Den Haag.
Telefoon 070-54 55 00
