'T RUMPHIUS NATUURMONUMENT EEN HERINNERING UIT 1940 Er was in de goede oude tijd eens een Resident, die niet alleen met wijs en voorzichtig beleid het zoet dommelende Gewest der Molukken hanteerde, maar zich bovendien wijdde aan de geneugten, die de lieflijke omgeving, de hupse vogelen der bosschages en de wonderlijke kruiden des velds in deze contreien kwistig boden. En zo gebeurde het, dat Zijn HEd. Gestrenge tenslotte, getroffen door de monu mentale natuur van zijn Gewest, lid-voor-het leven werd van de Vereniging tot Bescherming van Natuurmonumenten. HOTEL "DE RUITER" HOUTHEM bij Valkenburg (Z.L.), St. Gerlach 43 tel. 04406 - 4 03 18. Riant uitzicht op het Geuldal doet denken aan de mooie rustige om geving van de Preanger Zeer geschikt voor diegenen die op me disch advies een rustkuur moeten onder gaan. Met dieet-patiënten wordt rekening ge houden Alle kamers centraal verwarmd en voorzien van warm en koud stromend water. Prijzen per persoon en per dag; incl. be diening en B.T.W.. Logies met ontbijt f 20,p.p.p.d. Half pension f 30,p.p. p.d. Kamer met douche en toilet, logies met ontbijt f 30,p.p.p.d. Kamer met dou che en toilet half pension f 38,p.p.p.d. Dit was het Bestuur dezer Vereniging, die naarstig naar monumenten speur de, een welkome verrassing, omdat men veronderstelde, dat nu het ver dere leven des Residenten gewijd zou zijn aan de bevordering van haar stre ven. Er gingen enige zeer beleefde en ver erende brieven in zee, waarin echter duidelijk gemaakt werd, dat van een levenslang-natuur-beschermende Resi dent verwacht werd, dat hij minstens ook een natuurmonument zou produ ceren. Deze, welwillend bereid tot een on sterfelijke daad, stelde voor om een tegenover zijn woning gelegen lom merrijk park uit te breiden met een aangrenzend grasheuveltje, waar hij van tijd tot tijd op een bankje gezeten placht te genieten van het schone uit zicht over de baai van Ambon. Op dit voorstel werd verrukt gerea geerd, maar het idee van de Resident, om het parkje inclusief grasheuveltje te voorzien van een net bordje met de zinrijke naam "Batoegadja-park", werd met beleefd afgrijzen van de hand gewezen. Het Verenigingsbestuur zette breed voerig uiteen, dat natuurmonumenten ongerepte wildernissen moesten blij ven, zorgvuldig beschermd tegen schennende handen, die er bijvoor beeld bankjes in wilden zetten. Het woord "park", diende vervangen te worden door "Rumphius Natuur monument", ter ere van de te Ambon overleden grote natuuronderzoeker "RUMPHIUS". En het ver weg op Java zetelende Verenigingsbestuur, zich de omgeving van Ambon voorstellende als een woeste, ongerepte en grootse wilder nis van rotsen, overdekt met een zeld zame flora, drong erop aan om dit brok natuurschoon van pl.m. 3 ha zorgvuldig te doen bewaken, omhei nen en exploreren, met het verzoek om van alle erin voorkomende gewas sen herbarium te doen verzamelen en op te zenden. Men stond toen enige foto's af, doch het is niet bekend hoe de Vereniging heeft gereageerd op een herbarium zending van alang-alang, een tjemara en wat dadap. De Resident geloofde het daarna wel, temeer omdat hij nu ook nog zijn bankje kwijt was. En de Ambonnees brandde lustig zijn alang-alang en maakte zijn ladangs op de onvruchtbare steile "tempat kandjeng Rumphius penja Totdat de Regering jaren later weer eens bij rondschrijven de zorg voor natuurmonumenten wakker schudde, en de toenmalige Gouverneur der Mo lukken zijn Assistent-Resident op nieuw het Rumphius Natuurmonument liet ontdekken. Deze Assistent-Resident, tevergeefs naar natuurschoon speurend, veroor loofde zich tenslotte aan zijn advies de vraag te verbinden, waaraan Rum phius het toch wel verdiend had, dat zijn naam verbonden was aan dit kale, onooglijke grasheuveltje. Maar de Ambonnees werd toch ver boden, op poene van langdurige el lende verder aan RUMPHIUS' alang- alang en dadapjes te komen, binnen het thans zorgvuldige afgepaalde na tuurmonument. Beseffend, dat het degenen, die dit relaas tot hiertoe vermochten te vol gen, nu ook ongetwijfeld toekomt een gevoelige beschrijving van het "Rum phius Natuurmonument" te vernemen, moge ik U uitnodigen mij te volgen op een toch door deze voor het nage slacht bewaarde natuur-reserve. Vol interesse tijgen we naar het "Ba- toegadja-park", en bewonderen enige kapok-bomen, die zich hardnekkig tus sen de takken der kanaries doorwor stelen, even dapper als de regenbo men, die hun strijd voeren tegen de P.T.T.-koelies, welke steeds weer hun kronen halveren om de telefoonleidin gen te redden. Na bezichtiging van de waterpartij, waar de, zij het ook wat beschimmel de, goudvissen welwillend aandacht hebben, begeven we ons dan langs de rustieke fontein naar de voet van het "Rumphius Natuurmonument". Hier wordt een omtrekkende beweging gemaakt, daar wij in een uitgebreide vuilnishoop vastlopen, die het monu ment schijnt te schragen. Dank zij de verschijning van een haas tig retirerende oude heer, die met schichtige bewegingen een blijkbaar afgezakte pantalon in orde tracht te brengen, wordt nu een smal pad ont dekt, dat in de graswildernis van het heuveltje verdwijnt en aldus toegang geeft tot het natuurmonument. Spoedig ervaren we echter wat de reden van de zoëven beschreven pan talon "en désordre" was, en snellen met ingehouden adem verder, waarop om de eerste bocht weer iemand ver rast wordt, die in hurkende houding enfinwe zijn toch tenslotte ook in een "Natuur" monument! Na dit gevaar te hebben omzeild, dringt zich echter eerst recht het besef aan ons op, hoe hier de Natuur hare rech ten doet gelden en aanleiding geeft tot ontelbare, zij het ook tijdelijke mo numenten, waarin telkenmale een on zer gasten onder het nodige kernach tige commentaar en met een weeë ge laatsuitdrukking uitglijdt Het lijkt dat de omliggende kampong bewoners reeds lang een bestemming gevonden hebben voor het "RUM PHIUS" Natuurmonument en daarvan een zeer druk en dankbaar gebruik maken Naar adem snakkend, springend en glijdend brengen wij het tenslotte tot de top, waar wellicht het bankje doch neen, alhoewel het uitzicht er nog is, staat op de plaats waar eens een Resident van de natuur genoot en waar de bakermat was van het Rumphius-Natuurmonument, in de dor re alang-alang een,'zij het wat scheef en slordig, maar zeer doelmatig pri vaat, binnen welks atappen wanden het natuurleven van een enorme vlie- gen-generatie zich uitleeft Dat is de onvergetelijke belevenis van een bezoek aan het "Rumphius-Na tuurmonument", waarvan, ingevolge artikel 1 van Gouvernements-Besluit No. 278, 1916, "de ongerepte instand houding met het oog op de bijzondere wetenschappelijke en aesthetische waarde, in het algemeen belang, wen selijk wordt geacht". En wellicht gelooft gij het thans met mij, als de Ambonnees U met fluiste rende stem en schichtig oog verhaalt over de laatste rustplaats van RUM PHIUS, in de Groote Olifantsstraat te Ambon, waar men hem des nachts kon horen, woelend in zijn graf, zich ke rend en kerend STOÏCIJN Overgenomen uit "Tectona", Bosbouw kundig Tijdschrift, aflevering Januari/ Februari1941. De beschreven - historische - feiten werden ontleend aan het Residentie archief te Ambon, hetwelk, mét het graf van Rumphius, gedurende de oor log verloren ging. Het "Natuurmonu ment" werd door de Jappen in 1944/ 45 omgebouwd tot een enorme be tonnen schuilkelder. 25

Moesson Digitaal Tijdschriftenarchief

Tong Tong | 1977 | | pagina 25