EEN BOOM DIE VREUGDE SCHENKT
MELIA AZEDARACH
"Vegetables of the
Dutch East Indies"
BIJZONDERE BOEKEN
13
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIM
Dit boompje komt vrijwel overal op
de wereld in de tropen en subtropen
voor. Mevrouw Tinbergen schreef in
Tong Tong van 15 juli jl. dat het de
vreugde van haar meisjesjaren in In-
die was.
Hoe ziet deze Melia Azedarach er uit?
Het boompje, dat een twaalftal meters
hoog wordt, met een roodgrijze stam
van maximaal 50 cm dikte, heeft een
volle kroon van glanzend groene sa
mengestelde bladeren, die op 3 meter
hoogte begint en een goede schaduw
geeft. De takken zitten aan de uitein
den vol met grote bloemtrossen van
kleine geurende bloemen van onge
veer 12 mm lengte. De vijftallige kelk
heeft kleine harige groene blaadjes
en de lavendelkleurige kroon bestaat
uit vijf uitgespreide kroonbladen met
afgeronde top en bedekt met fijne
haartjes. Een donkerpaarse meel
draadbuis, met een franje van fijne
tandjes die zich 's nachts openen als
de bloem het meest geurt, om de be
stuiving te bevorderen. Bovenin deze
buis zitten een tiental meeldraden, die
geel gekleurd zijn. Na de bloei ont
staat een vrijwel ronde, helgele pit
vrucht ter grootte van een kers, die
lang aan de boom blijft zitten. Het
overrijpe vruchtvlees om de geribbel
de pit, kan onaangenaam stinken.
Het fijndradige hout is roodachtig
bruin en wordt in sommige landen ge
bruikt als meubelhout en sigarenkist
jes (W.-Indië) en in India ook wel als
bouwhout. Het hout is echter bros en
daarom ongeschikt voor reboisering,
zoals men wel in Z. Amerika heeft
overwogen, omdat de bomen gemak
kelijk op open, winderige standplaat
sen afbreken.
De bladeren smaken bitter, maar wor
den toch wel door sommige volken,
met andere groenten gekookt, gege
ten. Ze kunnen ook dienen als een
motverdrijvend middel tussen dekens
en kleren.
Men zegt dat gulzige vogels die de
gele bessen eten, enige uren buiten
kennis raken; waarschijnlijk bevat de
vrucht narcotische stoffen. De harde,
rijpe pitten worden, over de hele we
reld, vaak door kinderen gekleurd en
tot halssnoeren aaneen geregen. Er
worden zelfs door monniken van veel
Z.-Europese kloosters rozenkransen
van gemaakt. Vandaar de naam pater
nosterboom of kralenboom. Uit de
gele vruchten verkrijgt men ook grond
stoffen voor olieën.
In Panama wordt de bast door de
bevolking verpulverd en op het water
drijvend worden de vissen verdoofd,
die dan gemakkelijk gevangen worden.
In de Philippijnen wordt de bast in de
geneeskunde gebruikt als een zuive
rend en wormverdrijvend middel. In
India maken ze van het sap uit de
bast een koele dronk.
De boom is een van de meest ge
harde soorten uit de tropen en de
subtropen, die zich gemakkelijk aan
past aan bodemsoorten en klimaten
waaraan niet de minste eisen gesteld
worden wat betreft de vruchtbaarheid
en groeiplaats. Maar daar het hout
erg bros is verdraagt de boom geen
sterke wind op open plaatsen.
De boom kan gemakkelijk uit zaad
gekweekt worden. (Wie kan mij aan
wat zaad helpen?) Maar ook uit stek
ken groeit zij enorm snel op (naar
men zegt een stam van 6 meter hoog
te in 18 maanden!) en als de boom
gekapt wordt groeit er gemakkelijk
weer een uit de stomp.
Geen wonder dat een zo wereldwijd
verspreide mooie, rijkbloeiende en
geurende boom, met zoveel goede
eigenschappen, veel namen draagt en
zelfs in sommige landen heilig ver
klaard is.
De Melia Azedarach is een Meliacae
(familie van de mahonie), de soort
naam Azedarach is oud-Arabisch. De
meest algemene naam is Chinese bes.
Algemeen wordt aangenomen dat de
herkomst uit het verre Oosten is, maar
de vroegste berichten erover, zo'n
1000 jaar geleden, komen uit Syrië.
Van het Midden-Oosten komen de
Arabische namen Azad-durakt en Aze
darach, en de "Holy tree" en pater
nosterboom. De boom groeit ook veel
vuldig in India (Pride of India), in Per-
zië (Pride of Persia, persian lilac),
China (Chinese bes), Baluchistan,
Kashmir.
Maar de verspreiding kent geen gren
zen en aan de andere kant van de
wereld vinden we de boom in Pana
ma en Guatemala (jacinto), Puerto Ri
co (lilaila, pasilla; alelaila), Venezuela
(paraiso), de Hawaii eilanden, Cali-
fornië en Bermuda. Verder nog in
Z.W. Azië (mullay vaempoo, Malay-
vaymboo), Malaya en Indonesia (tra-
kra-tjikril).
En zo werd deze boom sinds mensen
heugenis een voorwerp van aanbid
ding in de tempels van Perzië, Malaya
en Ceylon, waar de mensen nog guir
landes van de tere bloemen op de
altaren van hun tempels plaatsen.
ZENO SALVERDA
literatuur; Flowering trees of the Ca
ribbean. Rinehart Co, Toronto. Ge
kweekte en nuttige planten van de
Nederlandse Antillen. Fr. M. Arnoldo.
Nijhoff, Den Haag.
In het "Nieuw Plantkundig Woorden
boek voor Nederlandsch-lndië" van
F. S. A. de Clerq uit 1909 stond het
volgende:
Familie der Meliceae
Melia Azedarach Linn.
In het Javaans heet de boom Mindi,
in het Soendanees Mindi leutik. An
dere namen zijn; Indische sering, Per-
SALAK
1 De Engelse uitgave van het bekende
1 standaard-werk 'Indische Groenten"
van J. J. Ochse en R. C. Bakhuizen
van den Brink.
1 Dit rijk geïllustreerde, leerzame boek
behandelt meer dan 400 groenten-
1 soorten en is geschreven in mak-
1 kelijk leesbaar Engels. Bovendien
wordt bij elke soort de Javaanse en
1 Soendanese naam vermeld.
Vele uren leerzaam leesgenot voor
1 elke plantenliefhebber.
1 Verkrijgbaar bij
BOEKHANDEL TONG TONG
f 202,50 plus f 7,— porto, ook in
I 3 termijnen te betalen.
PLANTEN KRUIDEN
Sterren, mensen, kruiden -
Mellie Uyldert 10,
Plantenzielen -
Mellie Uyldert 32,50
Kruiden en gezondheid -
het grote standaardwerk van
geneeskrachtige kruiden -
Maurice Mességué 37,50
Geheime krachten van de
plant - Brett L. Bolton 19,50
Het verborgen leven van de
plant - Peter Tompkins en
Christopher Bird 24,50
sian Lilac, Bead Tree, Lilas des Indes.
Het roodachtig witte hout wordt als
sandelhout gebruikt. Melia Azedarach
Linn, variatie Javanica heet "Gringging.
Melia Azedarach Bogoriensis heet in
het Soendanees Mindi Gedeh. Melia
Sambucina wordt Tjakra Tjikri ge
noemd. R. GROOSS
Wij danken de inzenders voor hun bijdra
gen en sluiten hierbij de discussie over dit
onderwerp. - Red.