Laurens Walter Walraven
Vliegtuigbouwer in Nederlands-lndië (I)
Door O. G. WARD
Tot nu toe heb ik artikelen gewijd aan de Militaire Luchtvaart van het
KNIL en de Civiele Luchtvaart (KNILM) in de oorlogsdagen tussen
8-12-1941 en 8-3-1942. Thans moge uw aandacht worden gevraagd
voor één der belangrijkste pioniers op het gebied van de vliegtuigbouw,
die de Nederlands-Indische luchtvaart heeft gekend.
Laurens Walter Walraven
een vliegschool had. Tot 31-5-1921
was Walraven hier bedrijfsleider. Er
zou een tweemotorig vliegtuig voor
16 personen worden gebouwd, maar
dat is nooit gebeurd.
Hij had steeds uitstel voor militaire
dienst gehad, maar op een gegeven
moment moest hij in dienst. Hij besloot
naar Indië te gaan en in Bandoeng
kwam hij bij de Technische Dienst
van de jonge Luchtvaart Afdeling (LA)
van het KNIL als chef tekenkamer. Dit
was een teleurstelling want ais con
structeur kon hij zich daar niet ont
plooien. Maar Walraven tekende toch
een vliegtuig en drie technici van de
LA en 12 vakmensen bouwden dat toe
stel in een ijsfabriek in Bandoeng. Zo
ontstond de Pattist-Walraven PW-1,
een open sportvliegtuig voor twee per
sonen met duwschroef (PK-SAM)
De naam van M. J. P. Pattist is hier
mee verbonden omdat hij op het idee
was gekomen om een vliegtuig te
bouwen. Kapitein vlieger bij het KNIL
werd hij later plv. Chef Vliegdienst bij
KLM. Walraven berekende het ont
werp en zette het op papier. Destijds
schreef "Jane's all the worlds aircraft"
(internationaal naslagwerk van vlieg
tuigen): "He claims to be the only
constructor building aircraft in the tro
pics with the aid of natives" - inder
daad, die Indische - en Indonesische
jongens waren vakmensen en volde
den uitstekend. En aldus vloog op
zekere dag de 1e Lt. vl. B. H. F. van
Lent de PW-1 op Andir in, het eerste
in Ned.-Indië gebouwde vliegtuig. Dat
was in 1931.
Het vliegtuigje voldeed uitstekend en
werd geregistreerd onder PK-SAM.
"Het zeilde als een fauteuil door de
lucht" weet mevr. Walraven zich nog
te herinneren. De Indonesiërs noem
den het "Kapal-lkan", omdat het zo
sterk op een vis leek. Het vloog de
"Uiver" tegemoet, toen deze na de
opzienbare London-Melbourne vlucht
Stel dat dit gebeurd zou zijn - Ame
rika, het land waar het zakenvliegtuig
na de oorlog zo'n enorme vlucht heeft
genomen. Wat een toekomst had Wal
raven ook daar kunnen opbouwen.
Helaas dat hij zo jong is gestorven:
tijdens de oorlog op weg naar de
Birma-spoorweg. Maar zijn vliegtuigen
die hij ontwierp en bouwde en de men
sen die hierbij betrokken waren zijn
het waard om opnieuw onder de aan
dacht te worden gebracht, met Wal
raven als middelpunt van dit artikel.
Hij werd in 1898 in Amsterdam ge
boren. De luchtvaart moet hem al
vroeg hebben aangetrokken, want na
een aanvankelijke baan als tekenaar
in de carosseriefabriek Schutte en
Van Bakel, ging hij in februari 1916
naar Spijker (Trompenburg) waar hij
als tekenaar werkte aan de vliegtuig
types Farman, de Nieuport en de Spij
kers. Omdat de Spijkerfabrieken geen
lang leven beschoren was ging hij
per 1-1-1919 over naar Van Berkei's
Patent die behalve vleesmolens en
weegschalen, ook de Brandenburger
WA en WB-vliegtuigen in licentie
bouwde. De fabriek stond onder tech
nische leiding van Ir. Von Baumhauer,
die later directeur werd van de Rijks
studiedienst voor Luchtvaart. Van hem
kreeg Walraven 's avonds les en leer
de veel van hem. Toen Von Baum
hauer wegging volgde Walraven hem
in november 1919 op als bedrijfs
leider. Toen ook deze vliegtuigfabriek
ter ziele ging, ging Walraven in juni
1920 over naar de nieuwe fabriek van
Carley in Ede, waar Carley tevens
De Pattist - Walraven PW-1.
Het is bekend onder de lezers, die de
vooroorlogse tijd hebben meegemaakt
in Ned.-Indië, dat de ML, KNILM en
de Sportvliegerij vele bekenden heb
ben voortgebracht. Namen als de le
gendarische kapitein vlieger Jaap van
Helsdingen, KNILM gezagvoerder van
Messel, oprichter van de WC Renée
Wittert, sportvlieger Khouw Khe Hien
- om er maar enkele te noemen - leven
tot nu toe in de herinnering van velen
en staan vermeld in boeken, manus
cripten of artikelen. Maar zeer weinig
is bekend over één der belangrijkste
vliegconstructeurs, de de Nederlandse
samenleving heeft voortgebracht. Van
hem kan worden gezegd dat één van
zijn sportvliegtuigen - door hemzelf
geconstrueerd en gebouwd - in 1935
een wereldprimeur heeft veroorzaakt,
door de route Batavia - Schiphol v.v.
zonder noemenswaardige problemen
te vliegen. Zijn naam: Laurens Walter
Walraven. Naast namen als Anthonie
Fokker en Frits Koolhoven dient zijn
naam te worden genoemd. Hij ont
plooide zijn talenten in Ned.-Indië en
uit vergeelde brieven is gebleken dat
zijn kundigheid zelfs ver buiten de
grenzen van het Ned. koninkrijk be
kend was.
Hij bouwde zijn vliegtuigen in het
toenmalig Ned.-Indië en hij bouwde
ze alle in zijn vrije tijd: een "doe-
het-zelver" dus. Zijn ideaal was het
scheppen van een vliegtuigindustrie
in dat land. Walraven was ook pionier
op het gebied van het zakenvliegtuig
en liep hiervoor met plannen rond om
in de toekomst naar Amerika te gaan.
10
