ssoy
teta
v>
h, ngansfum. kit
jnefasoooy
purify
AND A EN PU AN, ASSYOOU!
Het Triumviraat:
ukarfOrde Assoy
SSï.»
Jatimi
eeoran
("Anda" en "Puan", "Stééngoed"
De Historische Achtergrond van deze drie Woorden
door: A. Ed. Schmidgall-Tellings
(I)
Wist u dat het woord anda onlangs z'n 20ste verjaardag heeft gevierd, althans,
in de betekenis welke nu is toegekend aan dit woord? Of, bent u er zich hele
maal niet van bewust dat dit woord bestaat in de Indonesische taal Het
woord wordt dagelijks het luchtruim in ge-katapult door omroepers van de
Indonesische Radioomroep en Televisie Stations in het volgende stereotype
zinnetje: "Acara malam hari ini untuk anda sekalian yang sedang beristirahat
di rumah, adalah, lagu-lagu Indonesia popuier". (Het programma van heden
avond voor u allen die zich thuis zitten te ontspannen betaat uit populaire
Indonesische liederen).
Verslaggevers, radio commentators,
mensen op het eindstation van de
stadsbussen op Lapangan Banteng,
het voormalige Waterlooplein, in Ja
karta, die u een bus trachten aan te
smeren, zij allen hanteren dit anda
met een zekere flair. Hedentendage
wordt anda niet alleen maar uitslui
tend in Indonesië gebezigd, maar het
woord heeft zelfs met succes de
landsgrenzen overschreden tussen In
donesië, Maleisië en Singapore! De
lieflijke flight stewardessen van de
Singapore Airlines en de MAS (Ma
laysian Airline System) bezitten zelfs
de vaardigheid deze Indonesische cre
atie op het juiste moment hun lippen
te laten ontvallen.
Hoe het zij, anda is ter wereld gehol
pen door de accoucheur kapitein bij
de luchtmacht, Sabirin. Laten we
eerst met deze verloskundige begin
nen. Sabirin zag het levenslicht in
Bukittingi op 5 augustus 1917. Hij be
zocht de MULO en de Academie voor
Binnenlands Bestuur, werd na enige
omzwervingen Adjudant-Onderofficier
bij de luchtmacht en werd in 1953 ge
plaatst op het Hoofdkwartier van de
Luchtmacht, toegevoegd aan de Ge
nerale Staf. In 1955 werd "hij gedeta
cheerd bij de Indian Air Force Adviso
ry Group. Van 1957 tot 1959 werkte
hij op het kantoor van de Luchtmacht
Attaché in de Indonesische Ambassa
de te Washington D.C. In 1964 kreeg
hij een taak in het Departement van
Nationale Research, en in 1970 trof
hij voorbereidingen voor zijn pensio
nering.
Reeds sedert de jaren 1930 hield de
jongeman Sabirin zich bezig met het
probleem der persoonlijke voornaam
woorden in het Indonesisch. Om
streeks die tijd werd hij namelijk ge
troffen door het feit, dat verschillende
vooraanstaande maatschappelijke fi
guren zich liever bedienden van de
Nederlandse persoonlijke voornaam
woorden ik (Ikke mau makan, Ik wil
eten), jij (Jij tinggal di mana? Waar
woon je?), U (U kenal si Hendrik? Kent
U Hendrik?) en Wij (Wij sudah pergi
ke situ Wij zijn daar al geweest), in
stede van hun toevlucht te nemen
tot het gebruik van de bestaande In
donesische woorden saya, kau (eng-
kau, kamu), kami respectievelijk kita.
Velen gebruikten deze Nederlandse
woorden zonder ook maar een spat
Nederlands te kennen, dus louter "to
show off" zou men hier, in Amerika,
zeggen. In het bijzonder gingen Sabi-
rin's gedachten uit naar de tweede
persoon. De Indonesische woorden
kau, engkau en kamu leenden zich,
naar zijn mening, niet al te best voor
bepaalde situaties; ze hadden eén te
feodalistisch tintje.
Hij zocht derhalve naar een woord
dat even handig zou moeten zijn in
het gebruik als het Engelse "you", dat
in alle sociale lagen over en weer kon
worden gebruikt zonder aanzien des
persoons en zonder acht te slaan op
zijn sociaal niveau. Overigens een
heel moeilijke taak voor een nog min
of meer feodalistisch georiënteerde
maatschappij.
Dank zij Sabirin's volharding, slaagde
hij er uiteindelijk in in het woorden
boek van Professor Sutan Mohammad
Zain, Kamus Moderen Bahasa Indo
nesia (Modern Indonesisch Woorden
boek), Uitgave Grafica, Jakarta, 1960,
op pagina 36, het woord anakanda
aan te treffen met de connotatie van
anak yang mulia (het geëerde kind).
Onder dit trefwoord wordt verder ge
zegd: het aanhangsel anda, nda of da
is afgeleid van ra, dat in het Kawi of
Oud Javaans de betekenis heeft van
"excellentie". (Denk aan ratu, datu(k);
tu mens; zie ons artikel in Tong-
Tong van 1 mei 1972).
(lees verder volgende pagina)
Ju "t:
a direm
na «jan fMtU $t
1986 haoya
kift} bar**
jXL Dwxjsn scgsla
n*«-
SEN1N, U APRIL 1971
A*OOOY
l.dup Pak Amif**....
Jak «sows k«a«ka
i,i NwsfW' Amif"
nwchmwJ yang we» mwangkdp
sniwsfti Kfttua ft*n«»hart
i<i<*XMKia méipK*»* kftta-kafcs
patrttsmtan t.oak Jfpmbftng-
«ttl d» Ooj»k«uku»», Swr»fe»Y« 30
WMWt yang Ww.' ,tu
yang tafna* tugs
patnbei. - don iwS» Ys,!<- <yA
rtwnjual barons V u<
(>»e»xkap«tkon panvnn
Ócftjutrt büMftlah
«ebufth ucnpan politi*. Ut apart
Méniini N«9*<> Amlf"
mach mud au Ufcgr «kiboi
Oieti: ftgus HtiStti
Wartsww AB
lunwk
t»rwn» rnakrut nabi rtWJttfcW
kftftado korttastan Psm>!<>
untuk lebih dsfem
menstopStsm hokum öen trxjmpar-
öunafcw ayfttS seeora «dak
•«k«da -
8
