POIRRIÉ
empu geklemd tussen het afflxenstel
per-...-an het woord perempuan zag
het levenslicht, met de betekenissen
van (1) vrouw en (2) vrouwelijk. En nu,
een kleine zijsprong. Omdat dit empu
eveneens de betekenis heeft van "ei
genaar", hebben sommigen het woord
perempuan geïnterpreteerd als "dat
gene wat men bezit of waar men eige
naar over is"! Het ligt aan U, of U dit
voer zoete, bittere of zure koek wenst
aan te nemen.
Hoe het zij, de term puan is voor In
donesië een zeer progressieve term
(althans op dit ogenblik), die aan de
verlangens van de moderne, op eman
cipatie beluste Indonesische vrouw
stellig tegemoet zal kunnen komen,
ook al, omdat puan toepasselijk is op
alle vrouwen, of ze nu gehuwd zijn of
niet, jong en oud! Op de keper be
schouwd zoeken zelfs het Engels en
andere westerse talen nu nog steeds
naar een geijkte term ter bevrediging
van de verlangens van het emancipe
rende, zwakke geslacht. Dit puan 2)
dient o.i. spoedig te worden verbreid,
gelijk het geval is geweest met anda
ter versnelling van het democratise
ringsproces van het Indonesisch. Het
moet geen 20 jaar duren, zoals het
geval is geweest met anda! En, hand
in hand met de invoering van dit
puan dient men dat tuan weer volledig
in ere te herstellen. Heel vroeger, na
melijk in de oude literatuur, werd tuan-
tuan gebruikt als een synoniem voor
edelman; anak tuanan waren dan de
kinderen van nobelen en edellieden
(Zie de Sejarah Melayu of "Ma-
leise Kronieken"). Daarna werd tuan-
tuan (later kortweg, tuan) gebezigd als
een referentie voor Arabieren 3) in het
algemeen, Saids (mannelijke afstam
melingen van de Profeet) in het bij
zonder. Daarvandaan dat nu nog in
het Oostelijke deel van het eiland Lom
bok de Tuan Guru 4) de term is voor
de "Moslem religieuse waardigheids
bekleder."
In de koloniale periode was tuan ge
patenteerd voor de blanken; de Tuan
Besar was de Nederlandse Gouver
neur-Generaal, het symbool van de
Nederlandse souvereiniteit over het
voormalige Nederlands-lndië en de
Tuan Besar Kebun was de administra
teur van de een of andere cultuuron
derneming. Het is derhalve niet te ver
wonderen dat de Indonesische linguist
Drs. Anton Moeljono de volgende aan
tekening hierbij plaatste "waktu me-
reka dipertuan dan kita diperbudak
dahulu, masuk akal juga bangsa yano
berkulit putih dipanggil tuan" (toen zij
(de Hollanders) vroeger werden be
schouwd als meesters en wij (de Indo
nesiërs) als hun slaven (bedienden),
was het eveneens vanzelfsprekend dat
de blanke met tuan werd aangespro
ken) 5). In dit verband is het verder de
moeite waard te vermelden dat de
Hollander die Indonesisch, in die da
gen nog Maleis genoemd, sprak, zich
zelden van het woord tuan bediende
bij het aanspreken van Indonesiërs.
Zij prefereerden het gebruik van het
Nederlandse "mijnheer": Mijnheer mau
ke mana? Waarheen wenst U te gaan?
Maar, wat is de huidige stand van
zaken? Nu de Indonesiërs baas zijn
geworden in eigen huis, voelen zij dat
het gebruik van tuan naar een verne
dering riekt, en zij vermijden angst
vallig het gebruik hiervan "for their
men folk".
Een nauwkeuriger waarneming van
het woord tuan onthult dat het woord
kan worden geassocieerd met de uit
drukking yang dipertuan met de letter
lijke betekenis van "degene die be
schouwd wordt als meester (heer)".
Het is in Maleisië nog in gebruik als
titel voor de souverein. En, ter verta
ling van het Duitse "das Herrenvolk"
(onder Hitier) gebruikt men nog steeds
bangsa yang dipertuan. Nog een beet
je meer, met daerah tak bertuan wordt
bedoeld "niemandsland" (letterlijk: ge
bied niet hebbende een heer). In Ma
leisië is dit tuan nog zeer in zwang,
de Yang di-Pertuan Agung is niemand
minder dan de "Paramount Ruler."
N.a.v. het bovenstaande zal het o.i.
Takdir Alisjahbana niet meevallen om
het idee dat men nog steeds heeft
omtrent dit tuan zo maar te niet te
doen. Dit zal zeer veel inspanning en
geduld vereisen. Maar, hoe het ook
zij, de introductie van de woorden an
da en puan zijn naar onze bescheiden
mening in één woord "stééngoed" ge
weest. AssooyI En nu zijn we dan
meteen beland bij het momenteel zo
populaire woordje assooy, waar ver
schillende schrijfwijzen voor bestaan:
asooy, assoy, asoi, enz.
De geschiedenis van assooy begint
met de introductie van de hit onder
dezelfde naam Die vangt namelijk met
het volgende couplet aan:
Sedikit nyentrik, assooy
Sedikit cantik, assooy
Segala yang dilihat, dikatakannya
assooy, assooy
'n Tikkeltje excentriek, steengoed
'n Beetje charmant, steengoed
Alles wat men ziet, daar zegt men
van stééngoed, stééngoed...
De tienertaai die in dit couplet om de
hoek komt kijken: nyentrik en vooral
assooy, heeft aan populariteit gewon
nen dank zij de bevallige dangdut 6)
moessQn
"PIEKERANS
BIJ EEN VOORPLAAT"
De mooiste voorplaten van het
tijdschrift Tong-Tong en de
prachtige gedachten op papier
waartoe zij Tjalie Robinson in
spireerden. Deze bundel werd na
zijn dood samengesteld en uit
gegeven.
Moesson-reeks 20,90
Tot en met 31 januari 1978 krijgt
u het zonder porto in huis
zangeres Elvi Sukaesih. Het woord as
sooy wordt thans zelfs door hoogwaar
digheidsbekleders gebezigd (we den
ken hier aan bijv. de voormalige gou
verneur van Groter Jakarta Ali Sadi-
kin).
Assooy is een soort yell, een strijd
kreet, een aanmoedigingskreet, gewor
den. Tijdens de laatste algemene ver
kiezingen was het roepen van Assooy
niet van de lucht! Het kwam uit de
monden rollen van de duizenden toe
hoorders van de Golkar 7) campagne
redevoeringen in Kebon Kacang en
Tanah Abang in Jakarta. Wat meer is:
op de Golkar verkiezingsborden stond
dit Assooy in duidelijke letters gegrift
in de pakkende slogan: Tusuklah Gol
kar! Assooy! (Stem op de Golkar!
Dat's steengoed!)
Assooy werd eveneens met veel élan
van de daken geschreeuwd door de
bezoekers aan de campagnevergade
ringen van de PPP 8) in Tanjung Priok.
Het werd ook uitgegalmd door de deel
nemers aan een optocht onder aus
piciën van de PDI 9) in Oost Jakarta.
Assooy heeft geen specifieke beteke
nis. Het is louter, als boven reeds
werd opgemerkt, een kreet als uiting
van vreugde hoofdzakelijk onder de
Jakarta-tieners.
Het is niet met zekerheid te zeggen,
hoe dit woord uit de lucht is komen
vallen, doch het weekblad "Selecta"
van 21 maart 1977 geeft een interes
sante etymologische beschouwing o-
ver het woord. Het moet zijn afgeleid
van asyik dat "verliefd, genegen, erg
(lees verder volgende pagina)
13
