De Toekang Klontong
leder mens heeft zo zijn herinneringen. Aan onbelangrijke dingen soms, die
om reden ze toch wel indruk op je maakten, in je geheugen zijn blijven hangen.
Zo schiet mij die toekang klontong nog wel eens te binnen die op een dag naar
de pasanggrahan van Sempol in Oost-Java kwam fietsen, juist toen ik met de
beheerster van het berghotel - die Eus heette - een praatje op het gazon voor
de serre stond te maken.
De eerste gedachte die bij mij opkwam
was hoe de marskramer het had klaar
gespeeld op zijn fiets het Idjen-pla-
teau te bereiken, dwars door dicht
oerwoud, langs een lange steile weg
vol haarspeldbochten, dikwijls nog
versperd door een omgevallen woud
reus ook; maar misschien had hij kun
nen liften met een van de stad terug
komende lege vrachtwagen die koffie
van het hoogland had afgevoerd.
De kleine Chinees fietste statig en
kaarsrecht, vol gratie. Hij was geheel
in het wit gekleed, in kledij die losjes
om zijn lichaam hing, en zijn haar was
gemillimeterd met een kuifje van vo
ren. De textiel op zijn bagagedrager
torende hoog boven hem uit, hij leek
op een acrobaat uit een cirkus, een
ware evenwichtskunstenaar.
Het was windstil. In de verte blikkerde
de kalkformatie van de Kawah-ldjen
in de felle zon. Op een honderdtal
meters van het berghotel lag een bos
met woudreuzen waarin 's avonds en
's nachts de walang-kopoh's huilden,
en langs de weg die naar de pasang
grahan voerde groeiden koffiehees-
ters. De marskramer stak scherp tegen
de heesters af en gefascineerd ston
den Eus en ik naar hem te kijken. Toen
hij bij ons aangekomen was stapte hij
behendig van zijn rijwiel en groette
vriendelijk.
"Ik heb vandaag niets nodig man,"
opende Eus het gesprek in het Maleis.
Maar de Chinees reageerde alleen
maar door onverstoorbaar te glimla
chen en begon de hoge stapel kleedjes
matjes en borduurseltjes kalm los te
maken en op de grasmat uit te sprei
den, naast een reusachtige bougain-
villae die me aan een fontein deed
denken waaruit purper water spoot.
"Zie je dat nou," viel Eus kwasi ver
ontwaardigd uit, "hij doet net of hij
niets hoort." En weer tegen de mars
kramer: "Ik heb echt niets nodig hoor,
bespaar je de moeite!"
De Chinees deed of hij volslagen doof
was en toch wel nieuwsgierig, bleven
we staan kijken.
Toen alle goederen in een grote cirkel
op het gazon lagen, beschenen door
een stralende zon uit een strakblauwe
lucht, hurkte de kleine man, nog
steeds glimlachend, achter zijn eigen
dommen neer. Hij deed me denken
aan de God van de overvloed, die je
hier en daar van een heuvel over de
vlakte kunt zien staren. Hij had dezelf
de kalmte van die God, dezelfde glim
lach, dezelfde onverstoorbaarheid.
"Bagoes njonja, bagoes betoel dan
tida larang," prevelde de man, "mooi
mevrouw, echt mooi en niet duur."
De aandacht van Eus viel op een
geborduurd kleedje. In gedachten
moet ze er al een plaatsje voor ge
vonden hebben.
"Toch wel fijntjes," zei ze zachtjes
tegen mij, "er zitten mooie kleuren in,
vind je niet?"
Ik knikte van ja.
"Wat kost dit?" vroeg ze aan de Chi
nees.
De koopman noemde een prijs.
Het was of ze een vuistslag tussen de
ogen kreeg. Ze wankelde letterlijk op
haar benen en haar ogen brandden
De geheel in het wit geklede klontong met
ratel in de hand, een alom bekende figuur
in het oude Indië (Foto Koninklijk Instituut
voor de Tropen).
in de zijne toen ze met stemverheffing
zei: "Ben je nou gek geworden ke
rel
"Zegt u dan maar hoeveel," grinnikte
de Chinees.
Ze kwam onmiddelijk met een tegen
voorstel en nu was het de marskra
mer die een kleine komedie opvoerde
en onder een huilerig protest, hurkend
bijna ondersteboven viel. Maar de
glimlach week niet van zijn gezicht en
zijn oorspronkelijke houding weer in
nemend zei hij hartelijk, alsof ze ja
renlang de beste vrienden waren ge
weest: "Tida bisa njonja, tida bisa,
kasian, loegi-loegi," hetgeen betekent:
dat kan niet mevrouw, dat kan niet,
heb medelijden, verlies-verlies.
Over en weer werd er toen met grote
vaardigheid gepingeld, waarbij Eus
een paar keer kwaad wegliep en de
Chinees zijn goederen enkele malen
bij elkaar raapte alsof hij wilde ver
trekken.
Maar tenslotte vonden ze elkaar dan
toch omdat Eus - zoals ze zei - het
gezanik beu werd.
Met een ondoorgrondelijke glimlach,
gelijk aan die gedurende de onder
handelingen, zelfs in de meest kritieke
fase, stapelde de marskramer zijn
goederen weer op de bagagedrager
Hoger en hoger klom de kolom, en
toen hij opstapte zei hij over zijn
schouder dat hij terug zou komen, met
nog mooiere dingen, mevrouw was nu
zijn klant.
"Hoeft nietbitste mevrouw.
Hij antwoordde niet meer. Hij had ge
wonnen, hij won altijd.
Statig reed hij weg. Met onnavolgbare
gratie de toren achter zich in even
wicht houdend.
We keken hem na. Kilometer na kilo
meter zou hij zo afleggen, heuvel op,
heuvel af, het hele bergland door, van
onderneming naar onderneming, van
huis tot huis. En bij ieder huis zou hij
stilhouden en zijn goederen uitsprei
den. En hurkend wachten zou hij dan,
glimlachend wachten, met een einde
loos geduld.
Hij keek niet meer om. We zagen hem
weer langs de koffistruiken verdwij
nen. Met dezelfde bekoorlijkheid als
waarmee hij gekomen was, met de
zelfde gratie. Een wonderlijk witte
vlek tegen het donkere groen, een
kleine Chinees, een marskramer, een
toekang klontong
"Je moet ze zo in de gaten houden,"
zei Eus toen hij uit het gezicht ver
dwenen was, "ze zullen je altijd over
vragen, maar hém had ik toch lekker
te pakken."
Ik zei niets terug, maar dacht er het
mijne van. De glimlach op het gezicht
van de koopman had boekdelen ge
sproken én mij van het tegendeel
overtuigd.
FRANKEN
Al Uw stencilwerk vlot en voor
delig verzorgd door
TONG-TONG
Prins Mauritslaan 36, Den Haag,
telefoon 070-54 55 00 54 55 01
ONS
"LENINGEN TARIEF"
7 000,t.o. 60 mnd. van 150,
8.000,t.o. 60 mnd. van 172,
9.000,t.o. 60 mnd. van 191,
10.000,t.o. 60 mnd. van 213,
15 000,t.o. 60 mnd. van 316,
ADVIES
ASSURANTIE
FINANCIERING
Ook 1e en 2e hypotheken
rente al vanaf 7,5
en verzekeringen
SERVICEDIENST
"RIETDIJK"
Reinoutlaan 15 of antwoordnummer
14, Geldrop, tel 040-86 84 26
19
