foiij f Pirnf
BIJ DE VOORPLAAT
Elke nieuwe dag
Als je midden in de nacht wat hoort," had mijn vriendin bij wie ik dat weekeinde
logeerde, gezegd, "dan is het mijn grootvader maar.
"Wat dóét je grootvader dan midden in de nacht?"
"Nou ja nacht, nacht, nacht, wat voor ons nog nacht is, is voor hem het begin
van de dag Hij is gewend om half vijf op te staan, dan gaat hij mandiën - kun
je nagaan! - en koffie maken. Ik hoop dat hij je niet wakker zal maken, jouw
kamer grenst aan de overloop."
Ik bezit een praktische onhebbelijk
heid: een ingebouwd alarmsysteem.
Noem me een tijd in de nacht, in de
ochtend en ik ben op dat uur klaar
wakker, wekkerloos. We zouden om
8 uur worden opgehaald voor een
tocht naar Pasir Poetih, dus zo vroeg
hoefden we niet op. Maar ja hoor, om
half vijf lag ik klaar wakker.
Zachte voetstappen, alleen hoorbaar
als je die wilde horen, niet aarzelend
maar van iemand die gewend is zacht
jes te lopen, zich nergens aan stotend
of langs-schurend, over de galerij die
vol stond met stoelen en potten met
planten. Door de kieren van de jaloe
zieën drong geen lichtstraal binnen.
In de badkamer op het eind van de
gang hoorde ik even later het bekende
"kebjoer-kebjoer-kebjoer", snel achter
elkaar. Het werd een soort hoorspel
waarbij ik de beelden zelf kon invullen,
ik volgde elk geluid, de handelingen
lieten zich makkelijk raden. Nu was
hij in de dapoer bezig, een ander zin
tuig kwam bij mij in werking: ik rook
koffie. Even later weer die voetstap
pen, toen, vlak bij mijn slaapkamer
raam, het achteruit trekken van een
rotanstoel, het specifieke "krèèèt van
iemand die gaat zitten.
"Goedemorgen," zei ik, een beetje
huiverend in mijn kimono. Hij had zijn
voeten op de balustrade aelegd, slurp
te genietend van zijn kopi toebroek,
die in de ijle ochtendlucht geuriger
rook dan ooit.
"Ik heb je wakker gemaakt," zei hij
verontschuldigend, zijn benen intrek
kend.
"Blijft u alstublieft zo zitten Opa." Ik
was verbaasd over dat familiaire "opa",
maar het kwam als een intuïtieve be
hoefte, een verontschuldiging, omdat
ik zijn ochtend verstoord had.
"Zal ik ook koffie voor je maken?",
vroeg hij, "het water staat nog op het
komfoortje."
"Ik maak zelf wel," zei ik en toen
stoer, hoewel ik er direct verschrik
kelijke spijt van had: "ik ga eerst ba
den." Hoe kon ik daar blijven zitten
met de slaap nog in mijn kleren, naast
die frisgebade naar Pear's soap rui
kende opa? Malang om 5 uur 's mor
gens, weet u hoe koud het water in
de mandibak is? Ik zou het nooit meer
vergeten.
De koffie stond klaar toen ik een
rotanstoel naast de zijne trok. "Staat
u altijd zo vroeg op?"
"Altijd, al gewoon, van vroeger af, op
de suikerfabriek ben ik altijd het eer
ste op het terrein. Eerst de ketels con
trolerenhij vertelde geanimeerd
verder, als in herinnering elke hande
ling verrichtende, met nauwgezetheid
en een bijna voelbare genegenheid
voor zijn werk. Toen, al lang geleden.
"Maar nu hoeft u toch niet meer zo
vroeg op," zei ik, "nu mag u toch uit
slapen?"
Hij schudde zijn hoofd. "Ma zei vroe
ger altijd: de dag is een geschenk van
God, je moet direct trima als Hij geeft.
Je mag Hem toch niet laten staan?"
"Het is nog helemaal donker Opa, de
dag begint toch met zonlicht?"
"Beter te vroeg, dan te laat, Non. Kom
hier, ik zal jou laten zien dat de dag
er al is. Nah hier, kijk." Hij was op
gestaan, trok me bij mijn arm de tuin
in. "Hier, kijk tussen die tandjoeng-
boom en de manggaboom van de bu
ren, zie je, zie je?"
Ik zag niets. Zo'n oude tuin vol bomen,
klimop, heesters, een hoge dichte pag-
ger, die geen zicht bood op het huis
of de manggaboom van de buren.
Waar opa, waar? Hij richtte mijn hoofd
alsof ik een klein kind was, daar, daar.
Toen zag ik het. Een lichte plek tus
sen het qebladerte en hoe intenser ik
keek, hoe lichter, groter de plek.
"Zie je? Nah itoe, dat is de zon, dat
is richting Tengger, dat is mijn richting
wijzer. Van hieruit, tussen de tan-
djoengboom en de manggaboom, daar
gaat de zon op."
Die avond zag ik de zon op Pasir Poe
tih ondergaan. Het was warm geweest,
de hele dag. Ineens werd de zon zach
ter, z a g je haar in haar overweldigen
de glorie van oranje, geel en goud,
waarbij alles kleurloos werd. Grijze
donkere bomen, een grijze zee en grijs
zand. Geen blauw en groen en geel
meer, alleen licht en goud. God neemt
zijn geschenk terug voor 12 uur, dacht
ik. Morgen krijg ik de dag terug Opa
had het toch gezegd?
Driehonderdvijfenzestig dagen, wat
deed ik er mee? Was ik er toen de
hand me het geschenk toereikte? Of
draaide ik me om onder de dekens?
Waarom slapen we hier zo lang, zo
veel? Er is geen lichte plek tussen een
tandjoengboom en een manggaboom.
er is geen Tenggergeberqte waarover
een vuurrode streep langzaam voort-
strijkt. Er is een dik gordijn, stijf dicht
getrokken om de koude van de ramen
af te weren, er komt geen spleetje
licht door, alleen als ik dat spleetje
openlaat. Ik regel het begin en het
einde van de dag, door het open- en
dichttrekken van het gordijn, dat hoort
bij de gewoonten in de winter. Het
hoort bij het ritueel van de mensen op
deze breedtegraad. En ik kan er nog
steeds niet aan wennen.
Weer een jaar voorbij, we hebben zo
veel gehad en naar het lijkt noq meer
verloren. 1977 een jaar vol verdriet en
wanhoop, van afschuwelijk geweld
en spanningen, van natuurrampen
en menselijke wandaden, van gewon
nen slagen en verloren zielen.. Mijn
God, wat deden we met uw Geschenk
van Elke Dag?
Beginnen we het Nieuwe Jaar net als
Opa met een gereinigd lichaam en een
dankbaar hart? Is dat, na alles wat we
geprobeerd hebben, niet het enige dat
ons misschien kan helpen: het geloven
aan een Zon die opgaat en ondergaat.
En weer opgaat.
L.D.
ONAFH. IND. TIJDSCHR. - 22e 1AARG. No. 10
Opgericht en geleid door
TJALIE ROBINSON (1911 - 1974)
Pr Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong Den Haag - Tel. 070 - 54 55 00/54 55 01 - Post
giro 6685 of A.B.N. Den Haag Rek. No. 51.56.15.730.
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong B.V.
Directie: L. Ducelle
Administratie: Th. M. A. Scheulderman
Redactie: J. H. Ritman, L. Ducelle.
Eindredactie en opmaak:
Ch. J. A. Manders, L. M. Boon.
Vaste medewerkers: Dr. H. J. de Graaf, Rogier,
Poirrié, Mevr. Marsman, G. H. Bartman.
Verschijnt de 1ste en de 15e van iedere maand.
Prijs per nummer f 2,35. Abt. Nederl. (en E.E.G.-
landen behalve Engeland) kwart, f 12.50: halfj.
f 25,—: jaar f 48,50. Abt. Europa: jaar f 48,50.
Buiten Europa: jaar f 56,50.
LUCHTPOST:
Abt (per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw Zeeland f 96,50; Indonesië f 80.50; Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 80,50; Canada en Ver. Staten
f 68.50; Maleisië, Singapore en India f 80,50;
Suriname en Antillen f 68,50.
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN
Directie en redactie behouden zich het recht voor
om grondige redenen aanvragen voor abonnemen
ten te weigeren, of deze te beeindigen. Hierover
zal de betrokkene altijd van te voren in kennis
worden gesteld.
De redactie behoudt zich het recht voor copy te
weigeren dan wel te bekorten of te wijzigen met
toestemming van de inzender. Over genomen be
slissingen zal niet in details worden gecorrespon
deerd.
Het correspondentie- en betalinqsadres voor Ame
rika is Mrs. R. Cohen-Top. 13740 Avion Drive, La
Mirada, California 90638.
2
